สมุนไพรเพกาชื่อพื้นบ้านอื่น มะลิดไม้ มะลิ้นไม้ ลิดไม้ (ภาคเหนือ) หมากลิ้นก้าง หมากลิ้นช้าง (เงี้ยว-ภาคเหนือ) ดอก๊ะ ด๊อกก๊ะ ดุแก (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) กาโด้โด้ง (กะเหรี่ยง-จังหวัดกาญจนบุรี) เพกา (ภาคกลาง) ลิ้นฟ้า (เลย) เบโก (มลายู-นราธิวาส)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Oroxylum indicum (L.) Kurzชื่อสกุล BIGNONIACEAEชื่อสามัญ Indian trumpet flower.ลักษณะทั่วไปทางพฤกษศาสตร์ไม้ต้นขนาดเล็ก (ST) ผัดใบ สูงโดยประมาณ 4-20 เมตร เปลือกต้น เรียบสีเทา บางเวลาแตกเป็นรอยตื้นนิดหน่อย มีรูระบายอากาศเกลื่อนกลาดตามลำต้นรวมทั้งกิ่งไม้
ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก มีใบเดี่ยวๆขนาดใหญ่ที่ปลายก้าน รูปทรงกลม ปลายใบเรียวแหลม โคนใบมน ก้านใบยาว ใบย่อยรูปไข่ ขอบของใบเรียบ ออกตรงกันข้ามชิดกัน อยู่ประมาณปลายกิ่ง ก้านใบย่อยสั้น แผ่นใบสีเขียวเข้ม
ดอก ออกดอกเป็นช่อแบบช่อกระจะ ช่อมีขนาดใหญ่ออกที่รอบๆปลายยอด มีก้านช่อดอกยาว มีดอกย่อยขนาดใหญ่ รูปปากเปิดแบบสามมาตรด้านข้าง กลีบดอกไม้หนา มี 5 กลีบ ภายนอกสีม่วงแดงหรือน้ำตาลคล้ำ ข้างในสีเหลืองเปรอะเปื้อนๆกึ่งสีชมพู โคนกลีบดอกเชื่อมชิดกันเป็นรูปลำโพง ส่วนปลายแยกออกเป็นกลีบย่นย่อขยุกขยิก บริเวณปลายกลีบดอกไม้ด้านในสีขาวอมเหลือง หรือขาวอมเขียว มีเกสรตัวผู้ 5 อันใกล้กับท่อดอกโคนก้านจะมีขน ผล เป็นฝักแบน ยาวเหมือนรูปกระบี่ ห้อยระย้าอยู่เหนือเรือนยอด สีน้ำตาลดำ เมื่อแก่จะแตกออกเป็น 2 ส่วน
เมล็ด เม็ดแบน มีปีกบางใสจำนวนไม่ใช่น้อย
นิเวศวิทยาเป็นไม้ที่ขึ้นได้ทั่วไปทุกภาคของประเทศไทย ชอบขึ้นบนที่แจ้ง บริเวณป่าเขาดิบ และไร่ร้างปกติ
การปลูกแล้วก็ขยายพันธุ์เป็นไม้ที่ปลูกง่าย และไม่อยากเอาใจใส่มากสักเท่าไรนัก เจริญวัยเจริญในที่เปียกชื้นระบายน้ำดีโดยเฉพาะดินร่วนซุย ควรปลูกในฤดูฝน ขยายพันธ์ุด้วยการเพาะเมล็ดหรือการตัดชำราก
ส่วนที่ใช้กระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคมรวมทั้งสรรพคคุณ เปลือกราก รสฝาดขม แก้ปวดท้อง ฝาดวสมาน เป็นยาบำรุง แก้บิด แก้ท้องเสีย ขับเหงื่อ
ราก รสฝาดขม เป็นยาบำรุงธาตุ แก้ท้องวร่วง เจริญอาหาร นำมาซึ่งน้ำย่อยของกิน ฝนกับน้ำปูนใสทาแก้อาการอักเสบ บวมช้ำ บวม ลำต้น รสขม แก้แมลงป่องต่อย เปลือกต้น รสขมฝาด ขับน้ำเหลืองเสีย ขับเลือด ขับเสลด ดับพิษโลหิต เป็นยาขมเจริญอาหาร
ใบ รสฝาด ใช้ต้มดื่มแก้ลักษณะของการปวดท้อง แก้ปวดข้อ แล้วก็เจริญอาหาร
ผลอ่อนหรือฝักอ่อน รสขมร้อน ขับผายลม เป็นยาบำรุงธาตุ
ผลแก่หรือฝักแก่ รสขมร้อน แก้ร้อนในอยากกินน้ำ
เม็ดแก่ รสขม เป็นยาอมปรับแต่ง ขับเมหะ ใช้เป็นส่วนประกอบอย่างหึ่งในน้ำจับเลี้ยงของคนจีนแก้ร้อนใน
การใช้และจำนวนที่ใช้- ขับเลือด ขับน้ำเหลืองเสีย โดยใช้เปลือกต้นสด 1 กำมือ หรือหนักโดยประมาณ 20 กรัม สับเป็นชิ้นต้มในน้ำสะอาด 1 ลิตร เคี่ยวให้เหลือ 3 ใน 4 ส่วน กรองเอาน้ำดื่ม ยามเช้า-เย็น 2. แก้ปวดฝี โดยใช้เปลือกสด ประมาณ 1 ฝ่ามือฝนกับเหล้าโรงทาบริเวณที่เสมอๆ
- แก้อาการร้อนใน แก้ไอ และก็ขับเสลด เมล็กเป็นองค์ประกอบอย่างหนึ่งใน “น้ำจับเลี้ยง” ของคนจีน โดยใช้เมล็ดครั้งละ 0.5-1 กำมือ (หนักโดยประมาณ 1.5-3 กรัม) ใส่น้ำประมาณ 300 มล. ต้มไฟอ่อนพอเพียงเดือดนานโดยประมาณ 1 ชั่วโมง ดื่มวันละ 3 ครั้ง
