เกล็ดสะระแหน่ (Menthol)เกล็ดสะระแหน่เป็นอย่างไร เมื่อเอ๋ยถึงเกล็ดสะระแหน่ผู้คนจำนวนไม่ใช้น้อยอาจไม่รู้จะแต่ว่าแม้เอ๋ยถึงเมนทอล (Menthol) แล้วละก็เชื่อได้ว่าอาจจะรู้จักกันเป็นอย่างดี แต่โดยความจริงแล้วเกล็ดสะระแหน่ก็คือเมนทอลนั่นเอง เพียง
เกล็ดสะระแหน่เป็นชื่อเรียกของไทย ส่วนเมนทอลเป็นชื่อสากลที่นาๆประเทศนิยมเรียกกัน ซึ่งเกล็ดสะระแหน่ หรือเมนทอลนั้นเป็นสารที่เจอในน้ำมันหอมระเหยที่สกัดได้ สะระแหน่ไทย มินท์ หรือสะระแหน่ฝรั่ง รวมถึงสะระแหน่ญี่ปุ่นด้วย โดยเกล็ดสะระแหน่จะมีลักษณะเป็นผลึกสีขาว มีกลิ่นและรสหอมเย็น (มีแถลงการณ์ว่าในใบสะระแหน่พบสารเมนทอลอยู่มากถึง 80-89% เลยทีเดียว) ทั้งนี้เกล็ดสะระแหน่มักถูกประยุกต์ใช้คุณประโยชน์ในด้านการปรุงแต่งกลิ่นของกิน ขนมหวาน ขนมกินเล่นต่างๆรวมไปถึงอุตสาหกรรมเครื่องแต่งตัวแล้วก็วงการผลิตยาอีกทั้งยาใช้ภายนอกแล้วก็ยาสำหรับรับประทานด้วย
สูตรทางเคมีรวมทั้งสูตรองค์ประกอบ
เกล็ดสะระแหน่ (Menthol) คือสารจำพวกแอลกอฮอล์ที่ได้จากธรรมชาติ อย่างเช่น น้ำมันมินต์ (mint oil) ที่สังเคราะห์ขึ้น เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า 5-เมทิล-2-(1-เมทิลเอทิล)-ไซโคลเฮกซะนอล (5-methyl-2-(1-methylethyl)-cyclohexanol) มีสูตรเคมี C¹ºH²ºO น้ำหนักโมเลกุล 156.27 และมีสูตรองค์ประกอบทางเคมีดังนี้
แหล่งที่มา เกล็ดสะระแหน่แค่เพียงชื่อก็สามารถบอกที่มาที่ไปของสารชนิดนี้แล้ว เนื่องจากโดยธรรมชาติของการเรียกขื่อสารต่างๆของไทยนั้น ชอบเรียกตามแหล่งวัตถุดิบซึ่งสามารถสกัดได้ ซึ่งเกล็ดสะระแหน่ก็เช่นเดียวกัน โดยเกล็ดสะระแหน่นั้นสกัดได้จากเปปเปอร์มินต์ (ฟวันออกกลาง ปัจจุบันเพาะปลูกกันอย่างมากมายในหลายบริเวณทั้งโลก มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์ คือ เป็นพืชมีลำต้นใต้ดิน เติบโตได้ถึง 30-90 เซนติเมตร (12-35 นิ้ว) ลำต้นยืดออกกว้าง ใบยาว 4-9 ซม. (1.6-3.5 นิ้ว) กว้าง 1.5-4 เซนติเมตร (0.59-1.57 นิ้ว) ใบสีเขียวเข้ม ดอกสีม่วงยาวขนาด 6-8 มิลลิเมตร (0.24-0.31 นิ้ว) และก็สะระแหน่ (mint Spearmint) ซึ่งเป็นผักท้องถิ่นของไทยประเภทหนึ่ง ชื่อวิทยาศาสตร์ : Mentha cordifolia Opiz. สกุล : Labiatae ชื่อสามัญ : Spearmint Mint Kitchen mint
ลักษณะทางวิชาพฤกษศาสตร์ คือ ราก รวมทั้งลำต้น สะระแหน่มีลักษณะลำต้นพร้อมเลื้อย มีเฉพาะรากฝอย ขนาดเล็ก และสั้น ลำต้นสูงโดยประมาณ 15-30 เซนติเมตร ลำต้นมีลักษณะเป็นเหลี่ยม ผิวลำต้นมีสีแดงอมม่วงจนกระทั่งปลายยอด ลำต้นสามารถแตกเหง้าเป็นต้นใหม่จนกระทั่งขยายเป็นกอใหญ่ และลำต้นแตกกิ่งแขนงเยอะมากๆสะระแหน่ ลำต้นทอดเลื้อยแผ่ไปตามดิน ลำต้นเป็นเหลี่ยม สีเขียวปนม่วงน้ำตาล แตกกิ่งก้านมากมาย ใบผู้เดียวมีสีเขียว ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย พื้นใบตะปุ่มตะป่ำ มีกลิ่นหอมหวนฉุน ดอกช่อ ออกเป็นกระจุกที่ซอกใบ ใบใบสะระแหน่ ออกเป็น ใบคนเดียว และก็ออกเป็นคู่ๆตรงกันข้ามกันบนกิ่ง ลำต้น ใบมีสีเขียว ทรงรี กว้างราวๆ 1.5 – 3.5 ซม. และยาวประมาณ 2 – 7 ซม. ผิวใบย่นเป็นเกลียวคลื่น ขอบใบหยัก ปลายใบมนหรือแหลม ดอกดอกสะระแหน่ออกเป็นช่อ เหนือซอกใบบริเวณปลายยอด แต่ละช่อมีดอกมากไม่น้อยเลยทีเดียว ดอกมีสีชมพูอมม่วง มีกลีบเลี้ยง 5 กลีบ และกลีบที่เชื่อมชิดกันเป็นกรวยตื้น 4 กลีบ ภายในดอกมีเกสรตัวผู้ 4 อัน ส่วนเกสรตัวเมียจะไม่ค่อยเจอดอกสะระแหน่ ผล ผลสะระแหน่มีสีดำ ขนาดเล็ก มีรูปผลเป็นรูปกระสวย เปลือกผลเกลี้ยงมัน ดังนี้ ผลสะระแหน่มักไม่ติดผลให้เห็นบ่อยนัก เพราะว่ามีดอกที่เป็นหมันเป็นส่วนใหญ่
น้ำมันหอมระเหย ในใบสะระแหน่ของไทย (Spearmint) มีสีเหลืองใส มีความหนาแน่นประมาณ 0.904 ประกอบด้วยสารเคมีหลายประเภท เช่น
– menthol 63.5 %
– p-menthone19.5 %
– pluegone 42.9-45.4 %
– isomenthone12.9 %
– piperitone12.2 %
– Menthone 15-32 %
– Menthyl acetate3-10 %
– piperitone 38.0 %
– piperitenone 33.0 %
– α-terpeneol 4.7%
– limonene
– hexenolphenylacetate
– enthyl amylcarbinal
ประโยชน์/สรรพคุณ สรรพคุณของเกล็ดสะระแหน่เป็นมีฤทธิ์เย็น ช่วยทุเลาอาการตาลายศีรษะ หน้ามืดลายตา คลื่นไส้อาเจียน ช่วยทำให้ร่างกายชื่นบานตื่นตัว บรรเทาอาการหวัด คัดจมูก แก้ไอ แก้ไข้ ลดผู้กระทำระหายน้ำ ลดการเกร็งของกล้าม ขับปัสสาวะ ขับระดู นอกจากนั้นกลิ่นหอมๆของมันยังช่วยคลายเครียดและแก้ปวดศีรษะได้ บรรเทาอาการปวดศีรษะ ช่วยขับลม ทุเลาอาการท้องอืด ท้องอืด จุกเสียดแน่น และมักใช้แต่งกลิ่นและก็รสยา เช่น ยาฉาบกระเพาะ อีกทั้งมีฤทธิ์เป็นยาชาเฉพาะที่อย่างอ่อนๆลดการบวมของเส้นเลือดที่จมูก แล้วก็ลดลักษณะของการปวดต่างๆในร่างกาย สารนี้เมื่อสัมผัสกับผิวหนังทำให้มีความรู้สึกเย็น
การเรียนทางเภสัชวิทยา ในการค้นคว้าของเกล็ดสะระแหน่พบว่ามีการทำการวิจัยน้อย ซึ่งจำนวนมากเป็นรายงานการศึกษาเรียนรู้วิจัยในน้ำมันหอมระเหยจากสะระแหน่เสียมากกว่ามีรายงานการศึกษาเรียนรู้และค้นคว้าและทำการวิจัยพบว่าในใบไม่นต์ มีน้ำมันและก็สารเมนทอล (เกล็ดสะระแหน่) มากถึง 80-89% พบว่าให้กลิ่นหอมเย็นลึก ช่วยทำให้รู้สึกแจ่มใส ทำให้เกิดความกระชุ่มกระชวย ช่วยทำให้ความจำดีขึ้น รวมทั้งรายงานการเล่าเรียนฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของส่วนประกอบน้ำมันหอมระเหยจากสะระแหน่ฝรั่ง (Mentha piperita L.) โดยสำหรับเพื่อการพินิจพิจารณาน้ำมันหอมระเหยจากสะระแหน่ฝรั่ง พบว่าองค์ประกอบหลักในน้ำมันหอมระเหยจากสะระแหน่ฝรั่งเป็น alpha-terpinene, isomenthone, trans-carveol, pipertitinone oxide และ beta-caryophyllene เมื่อทดสอบฤทธิ์ในการต้านทานเชื้อจุลินทรีย์ พบว่า มีฤทธิ์ต่อต้านเชื้อ E. coli , Staphylococcus aureus แล้วก็ Candida albicans นอกเหนือจากนี้ ยังมีฤทธิ์ต้านทานอนุมูลอิสระ โดยจับกับอนุมูลอิสระ DPPH และก็ยับยั้งการเกิด lipid peroxidation
การเล่าเรียนทางพิษวิทยา เช่นเดียวกับการค้นคว้าวิจัยทางเภสัชวิทยาของเกล็ดสะระแหน่ การศึกษาทำการค้นคว้าและทำการวิจัยทางพิษวิทยาของเกล็ดสะระแหน่นี้ยังมีน้อยมาก ซึ่งคนเขียนยังไม่สามารถค้นหาและก็เก็บข้อมูลมาได้
ขนาด/ปริมาณที่ควรที่จะใช้ เกล็ดสะระแหน่สามารถเอาไปใช้ได้ทั้งที่ยังไม่ตายยาที่ใช้ภายนอกและก็ยาที่ใช้สำหรับกินโดยจำต้องนำไปเป็นส่วนประกอบเพียงแค่นั้น ไม่ควรใช้ขณะเป็นผลึก ยิ่งไปกว่านี้ยังมีการนำไปผสมกับผลิตภัณฑ์ต่างๆเช่น ยาสีฟัน ลูกอม หมากฝรั่ง ยาดม อื่นๆอีกมากมาย ทั้งนี้ในการใช้ ดังเช่นยาสำหรับข้างนอกอายไม่เป็นที่เป็นห่วงเท่ากับการใช้เป็นยาสำหรับด้านใน (ยารับประทาน) โดยองค์การอนามัยโลกได้เจาะจงขนาดของเกล็ดสะระแหน่ที่สามารถ (WHO) ใช้กินได้ คือ 0.2 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว และยังมีมีรายงานพบอาการไม่พึงปรารถนา (adverse effect) ของคนที่รับประทาน menthol ขนาด 2 มก./กิโลกรัม/วัน
ข้อแนะนำ/ข้อควรระวัง- หญิงตั้งท้องและหญิงให้นมบุตร ไม่มีสิ่งที่ห้ามสำหรับเพื่อการใช้อาหารหรือยาที่มีส่วนผสมของมินต์ หรือ เมนทอลแม้กระนั้นไม่สมควรใช้เกินที่องค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุไว้
- สารเมนทอลนี้เมื่อสัมผัสกับผิวหนังทำให้รู้สึกเย็น แต่ว่าในความเข้มข้นสูงและก็ใช้ต่อเนื่องกัน โดยการสูดดมสารนี้ อาจก่อให้เกิดอาการเคืองบริเวณฟุตบาทหายใจ และก็อาจจะทำให้เกิดปอดอักเสบได้
- เกล็ดสะระแหน่เป็นสารที่ส่งผลต่อระบบประสาท ดังนั้นไม่ควรใช้(สูด ยกตัวอย่างเช่น ยาดม) ต่อเนื่องกันเป็นระยะเวลาที่นานๆด้วยเหตุว่าอาจส่งผลให้มีการเสพติดได้
- หากผิวหนังสัมผัสเกล็ดสะระแหน่ (ที่เป็นผนึก) ในจำนวนมากอาจจะเป็นผลให้เกิดการระคายเคือง ผิวหนังแดง ผิวหนังไหม้ แสบและก็คันได้
เอกสารอ้างอิง- ฤทธิ์ทางเภสัชของน้ำมันหอมระเหยจากสะระแหน่ฝรั่ง (Mentha piperita L.) และน้ำมันเขียว Myrtus Communis L. ข่าวความเคลื่อนไหวสมุนไพร.สำนักข้อมูลสมุนไพร.คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.
- ยุวดี จอมพิทักษ์.ผักสวนครัว.กรุงเทพฯ,2545. http://www.disthai.com/
- Galeotti Di Cesare Mannelli L, Mazzanti G, Bartolini A, Ghelardini C. Menthol: a natural analgesic compound. Neurosci Lett. 2002 Apr 12;322(3):145-8.
- เกวลิน รัตนจรัสกุล,2555.การพัฒนาฟิล์มต้านจุลทรีย์จากคาร์บอกซีเมทิลเซลลูโลสร่วมกับน้ำมันสะระแหน่
- สะระแหน่ สรรพคุณ และการปลูกสะระแหน่.พืชเกษตร.คอม เว็บเพื่อเกษตรกรไทย.เปปเปอร์มินต์.วิกิพีเดียสารานุกรมเสรี
- รศ.ยุวดี วงษ์กระจ่าง.ยาดมมีอันตรายหรือไม่.คอลัมน์ Drug Tips จุลสารคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.ฉบับที่5.กรกฎาคม-กันยายน 2555 หน้า 6-7.
- ข้อมูลเกี่ยวกับเมนทอล.กระดาน ถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
Tags : เกล็ดสะระแหน่
