บุก สมุนไพรไทย เพื่อหลีกไกล เรื่องอ้วนๆบุก มาแล้ว ! บุกมาแล้ว ! รีบหนีเร็ว เอ๊ะยังไงนี่ เรากำลังดูหนังสงครามอยู่หรอ เปล่าครับผม บุกในที่นี้ไม่ได้ถึงศัตรูบุก แต่หมายคือหัวบุก สมุนไพรไทยบ้านพวกเรา ต่างหาก รวมทั้งที่จำต้องหนี ไม่ใช่ใครกันแน่ตรงไหน แม้กระนั้นเป็นโรคฮอตฮิตในปัจจุบันอย่างโรคอ้วน เบาหวาน ต่างหากที่ต้องหนีไป
บุก ส่วนที่มองเห็นเป็น หัวบุก ทีแรกเรื่องของบุกในเมืองไทย มันก็มิได้แพร่หลายหรือเป็นยอดนิยมเสมือนทุกๆวันนี้เนื่องจากจริงๆทีแรกมันก็เป็นพืชท้องถิ่นอยู่ดี คนในท้องถิ่นก็นำบุกมาทำกับข้าว ราวกับเผือก เหมือนมันทั่วไปพอเพียงเริ่มมีคนมาวิจัย สรรพคุณต่างๆของมัน เลยแปลงเป็นพืชสมุนไพรไทยที่ได้รับความนิยม มีการแปรรูปเป็นแบบอย่างต่างๆตั้งแต่สารสกัด บุกผง วุ้นบุก และอื่นๆอีกมาก วันนี้เองก็คงไม่ช้าเกินความจำเป็นที่จะนำทุกคนมารู้จะ พืชสมุนไพรไทย ที่เรียกว่าบุกกันแบบถึงกึ๋นมารู้จะบุกกัน
ชื่อไทย บุกชื่อสามัญ Konjac , devil’s tongue (ลิ้นอสุรกาย น่าสะพรึงกลัวครับชื่อนี้ คาดว่ามาจากลักษณะของดอกบุก ) , shade palm, umbrella arum
ชื่อวิทยาศาสตร์ Amorphophallus rivieri Durieu cv. Konjac
ชื่อตระกูล ARACEAE
ชื่อตามแคว้น : บุกลุกงคก (ชลบุรี) เบีย เบือ (แม่ฮ่องสอน) มันซูรัน (ภาคดลาง) หัวบุก (ปัตตานี) บุกคางคก (ภาคกึ่งกลาง, เหนือ) บุกหนาม บุกหลวง (แม่ฮ่องสอน) กระบุก (อิสาน)
เราเจอบุกเหมาะไหนบุกเป็นพืชป่าล้มลุกที่พบทั่วๆไปทุกภาคของประเทศ โดยขึ้นกับตาม ชายป่า และบางเวลาก็เจอตามพื้นที่ ทำนา ยกตัวอย่างเช่นที่จังหวัดปทุมธานี รวมทั้งจังหวัดนนทบุรี เป็นต้น บุกขึ้นได้ในสภาพดินทุกชนิด แต่ว่าจะเจริญวัยได้ดีให้หัวขนาด ใหญ่ได้ในดินร่วนซุย น้ำไม่ขังและดินที่มีฮิวมัส หรือสารอินทรีย์สูง
ลักษณะของต้นบุกรูปแบบของต้น บุก แสดงให้เห็นส่วนประกอบเป็นใบบุก รวมทั้งหัวบุกลำต้นใต้ดิน บุกมีลำต้นใต้ดินหรือที่เราเรียกแบบง่ายๆก็คือ หัวบุก ลักษณะเดียวกันกับเรียกหัวเผือก หัวมัน ขนาดอยู่ที่โดยประมาณ 25 เซนติเมตร (บางพันธ์อาจเล็กมากยิ่งกว่านี้ )ทรงกลมแป้นลักษณะทรงเดียวกับลูกฟักทอง แม้กระนั้นบางสายพันธ์มีลักษณะพิเศษแตกต่างออกไป ซึ่งส่วนนี้เอง เป็นใช้ที่สะสมอาหารของบุก
ใบ
บุก ลักษณะเสมือนใบมะละกอ มีสีเขียวเข้ม บางจำพวกมีก้านใย เป็นลวดลายบางจำพวกมีหนามอ่อนๆ หรือครั้งคราวบุกบางประเภทก็มีใบมีจุดแบบไข่ปลาสีขาวด้านบน จะมีความเห็นว่าใบบุกมีใบลักษณะที่หลากหลายมากมาย แม้กระนั้นที่เด่นๆพินิจง่ายว่าเป็บุกเป็น จะมีก้านตรงจากกลางของหัว เมื่อโผล่จากดินแล้วแผ่กางออก 3 ทาง มีทรงแผ่กว้างแบบร่ม แต่บาง ประเภทจะแปลกตรงที่กลับขึ้นด้านบนราวกับหงายร่ม ด้วยเหตุผลดังกล่าวรูปแบบของใบบุก มีหลายแบบอย่างสังกัดจำพวกของบุก
ดอกของบุกลักษณะดอกดอกเหมือนต้นหน้าโค แต่ละจำพวกมีขนาด สี รวมทั้งรูป ทรงต่างกัน บางประเภทมีดอกใหญ่มาก โดยเฉพาะบุกคางคก ดอกบุกมีกลิ่น เหม็นเหมือนเนื้อสัตว์เน่า บุกชนิดอื่นๆมีดอกเล็กก้านดอกจะโผล่ขึ้นตรง จากกึ่งกลางหัวบุก เหมือนกับก้านใบ บุกชอบมีดอกในช่วงปลายหน้าแล้ง แม้กระนั้นบุกสามารถมีดอกได้ในช่วง เวลาต่างๆกัน ระยะเวลาในการแก่เต็มที่ ของดอกที่จะติดผลก็แตกต่าง
ผล
บุก (อย่างงกับหัวบุกนะ ) ภายหลังดอก ผสมพันธุ์ก็จะเกิดผล ผลอ่อนของบุก มีสีขาวอมเหลือง เพียงพออายุ ได้ 1-2 เดือน จะส่งผลสีเขียวเข้ม มีจุดดำที่ปลายเหมือนผลกล้วย ผล ของบุกจำนวนมากจะมีลักษณะคล้ายๆกัน แต่เมล็ดด้านในแตกต่างกัน พบว่าโดยมากมีเม็ดเป็นรูปทรงอูมยาว
บุกบางประเภทก็มีเม็ดในกลม ผลแก่ของบุกจะมีสีแดงหรือแดงส้ม
บุกกับการนำมาปรุงอาหารเป็นพืชของกินพื้นเมืองซึ่งคนไทยนำเอาก้านใบมาแกงส้ม ลวกจิ้มน้ำพริก ท่อนหัวบุกมีการนำไปปรับเปลี่ยนตามแต่ละภูมิภาค อาทิเช่นทางภาคอีสาน มีการทำขนมที่เรียกว่าของหวานบุก แกงบรรพชามันบุก แกงอีสาน (แกงลาว) ภาคทิศตะวันออกจะมีการฝาน หัวบุกเป็นแผ่น บางบาง แล้วเอามานึ่งรับประทานอาหาร ทางภาคเหนือโดยเฉพาะอย่างยิ่งชาวเขา มักเอามา ปิ้งรับประทาน ภาคกลางมักนำหัวบุกที่ฝานเป็นชิ้นบางๆมาแช่น้ำปูน แช่น้ำก่อนล้างหลายๆครั้งแล้วจึงนำไปทำเป็นอาหารหวาน
*
บุกมีหลายชนิดหลายจำพวก อาจขมและก็มีพิษ ทุกชนิดมีผลึกแคลเซียมออกซาเลต (calcium oxalate) ในขณะที่ก้านใบและหัว ซึ่งอาจจะเป็นผลให้คัน ก่อนนำมาทำอาหารจำต้องต้มซะก่อน มิเช่นนั้นรับประทานเข้าไปทำให้คันปากและลิ้นพอง
อาหารที่แปรรูปมาจากบุกเดี๋ยวนี้มีการนำบุกมาแปรรูป ทั้งยังในรูปแบบของเส้นบุก ซึ่งคือผลิตภัณฑ์ดัดแปลงจากส่วนหัวบุก มีแบบเส้นใส สามารถนำมาปรุงเป็นอาหารจานอร่อยได้ ผมว่าคนใดกันแน่เคยไปกินเนื้อย่างอาจเคยพบบ้าง เว้นแต่เส้นบุกแล้วมีการนำมาผสมเครื่องดื่มต่างๆเอาแบบฮิตๆอดีตสมัย คือ เจเล่ ผสมผงบุก ถ้าเกิดจำไม่ผิดอันนี้เขามาทำเป็นรายแรก (เจ้าของบริษัทผ่านมาอ่านขอค่าใช้จ่ายสำหรับโฆษณาด้วยครับผม)
สรรพคุณของบุกจากการศึกษาเล่าเรียนพบว่า แป้งบุกเป็นคาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน พวกกลูวัวแมนแนน (glucomannan) เป็นสารโมเลกุลใหญ่ (polysaccharides)ที่มีน้ำตาล 2 ชนิดเป็นดี-กลูโคส (D-glucose) แล้วก็ (D-mannose) เป็นสารที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพในรูปของใยอาหาร (dietary fiber) ซึ่งดูดน้ำได้มาก แต่ร่างกายย่อยสลายได้ยาก ดูดซับได้ช้า ก็เลยให้พลังงานแล้วก็สารอาหารน้อย เหลือกากมาก ทำให้ระบบขับถ่ายดำเนินการดี คนที่อยากได้ลดความอ้วนนิยมกินอาหารจากแป้งบุก ยกตัวอย่างเช่น วุ้นเส้นบุก เส้นหมี่แป้งหัวบุก เพราะกินอิ่มได้ ระบายท้อง แม้กระนั้นไม่ทำให้อ้วน
ยิ่งกว่านั้นเองเจ้า สารกลูวัวแมนแนนนี้ สามารถลดปริมาณน้ำตาลในเลือดได้ ก็เนื่องจากความเหนี่ยว ซึ่งยั้งการดูดซึมของกลูวัวลสจากทางเดินอาหาร ยิ่งหนืดมาก็ยิ่งส่งผลลดการดูดซึมกลูวัวลส ด้วยเหตุดังกล่าว กลูโคแมนแนนช่วยลดน้ำตาลก้าวหน้ามาก ปัจจุบันก็เลยใช้แป้งเป็นวุ้นเป็นอาหารสำหรับคนไข้เป็นโรคเบาหวาน และสำหรับคนเจ็บเป็นโรคมีไขมันในเลือดสูง
นี่แหละนะครับเป็นประโยชน์จากบุก ทดลองหามาทานกันนะครับ มีสาระขนาดนี้ สมัยปัจจุบันไม่หายากแล้วเดินไปห้าง ก็ได้บุกเส้นแล้ว แนะนำมามายำแบบยำวุ้นเส้นครับ ยืนยันอร่อยแท้ๆ
http://www.disthai.com/
