ตะไคร้ตะไคร้ (Lemon Grass) จัดเป็นพืชผักสมุนไพรชนิดหนึ่งที่นิยมเอามาทำอาหารสำหรับขจัดกลิ่นคาว และช่วยเพิ่มรสชาตของอาหาร ในนานัปการเมนู โดยเฉพาะอาหารพวกที่ทำมาจากการต้มยำ แล้วก็แกงต่างๆรวมถึงการนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆเป็นต้นว่า น้ำตะไคร้ ผงตะไคร้ เป็นต้น
ตะไคร้ เป็นไม้ล้มลุกตระกูลเดียวกันกับต้นหญ้า แก่มากยิ่งกว่า 1 ปี ขึ้นอยู่กับสิ่งแวดล้อม มีบ้านเกิดเมืองนอนในประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ยกตัวอย่างเช่น ประเทศพม่า ไทย ลาว มาเลเชีย อินโดนีเชีย เป็นต้น
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cymbopogon citratus (DC.)วงศ์ : Graminaeชื่อสามัญ : Lapine, Lemon grass, Sweet rush, Ginger grassชื่อท้องถิ่น:
– ตะไคร้
– ตะไคร้แกง
– ตะไคร้มะขูด
– ค้างหอม
– ไคร
– จะไคร
– เชิดเกรย
– หัวสิงไค
– เหลอะเกรย
– ห่อวอตะโป
– เฮียงเม้า
ตะไคร้1
ลักษณะทั่วไป
ลำต้น
ลำต้นตะไคร้มีเหง้าใต้ดิน ลำต้นมีลักษณะตั้งชัน รูปทรงกระบอก มีความสูงได้ถึง 1 เมตร (แล้วก็ใบ)ส่วนของลำต้นที่พวกเรามองเห็นจะเป็นส่วนของกาบใบที่ออกเรียงช้อนกันแน่น โคนต้นมีลักษณะกาบใบห่อครึ้ม ผิวเรียบ แล้วก็มีขนอ่อนปกคลุม ส่วนโคนมีรูปร่างอ้วน มีสีม่วงอ่อนนิดหน่อย และก็ค่อยๆเรียวเล็กลงแปลงเป็นส่วนของใบ แกนกลางเป็นข้อแข็ง ส่วนนี้สูงประมาณ 20-30 ซม. ขึ้นอยู่กับความอุดมสมบูรณ์ของดิน รวมทั้งพันธุ์ รวมทั้งเป็นส่วนที่ประยุกต์ใช้สำหรับทำกับข้าว
ตะไคร้ ใบใบ
ตะไคร้ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ ก้านใบ (ส่วนลำต้นที่กล่าวข้างต้น) หูใบ (ส่วนต่อ
ระหว่างกาบใบ รวมทั้งใบ) รวมทั้งใบ
ใบตะไคร้ เป็นใบโดดเดี่ยว มีสีเขียว มีลักษณะเรียวยาว ปลายใบโค้งลู่ลงดิน โคนใบเชื่อมต่อกับหูใบ ใบมีรูปขอบขนาน ผิวใบสากมือ และก็มีขนปกคลุม ปลายใบแหลม ขอบของใบเรียบ แต่คม กลางใบมีเส้นกลางเรือใบแข็ง สีขาวอมเทา มองเห็นต่างกับแผ่นใบแจ้งชัด ใบกว้างราว 2 เซนติเมตร ยาว 60-80 ซม.
ดอกตะไคร้เป็นพืชที่มีดอกยาก จึงไม่ค่อยพบเห็น ดอกตะไคร้ดอกจะมีดอกเป็นช่อกระจาย มีก้านช่อดอกยาว รวมทั้งมีก้านช่อดอกย่อยเรียงเป็นคู่ๆในแต่ละคู่จะมีใบประดับรองรับ มีกลิ่นหอมหวน ดอกมีขนาดใหญ่คล้ายดอกอ้อ
ดอกตะไคร้ประโยชน์ตะไคร้– ใช้เป็นเครื่องเทศทำกับข้าวสำหรับดับกลิ่นคาว ช่วยให้อาหารมีกลิ่นหอม และก็ปรับแต่งรสให้น่ากินมากเพิ่มขึ้น
– ใช้เป็นส่วนประกอบของยาทากันยุง สเปรย์กันยุง และก็ยาจุดกันยุง
- น้ำมันตะไคร้
– ใช้เป็นส่วนประกอบของน้ำหอม
– ใช้เป็นส่วนประกอบสำหรับทำสบู่ ยาสระผม
– ใช้เป็นส่วนผสมของเครื่องแต่งตัว
– ใช้ทานวด แก้เมื่อย
– ใช้ทาลำตัว แขน ขา เพื่อป้องกัน และไล่ยุง
– ใช้เป็นส่วนประกอบของสารคุ้มครองปกป้อง และกำจัดแมลง
ค่าทางโภชนาการของตะไคร้ ( 100 กรัม)
- พลังงาน 143 กิโลแคลอรี่
- โปรตีน 1.2 กรัม
- ไขมัน 2.1 กรัม
- คาร์โบไฮเดรต 29.7 กรัม
- เส้นใย 4.2 กรัม
- แคลเซียม 35 มิลลิกรัม
- ธาตุฟอสฟอรัส 30 มก.
- เหล็ก 2.6 มิลลิกรัม
- วิตามินเอ 43 ไมโครกรัม
- ไทอามีน 0.05 มก.
- ไรโบฟลาวิน 0.02 มิลลิกรัม
- ไนอาสิน 2.2 มก.
- วิตามินซี 1 มก.
- เถ้า 1.4 กรัม
ที่มา: กองโภชนาการ (2544)(1)
สารสำคัญที่พบส่วนของลำต้น รวมทั้งใบมีน้ำมันหอมระเหย (Volatile oil) ที่มีสารหลากหลายประเภท อาทิเช่น
– สิทราล (Citral) พบได้มากที่สุด 75-90%
– ทรานซ์ ไอโซสิทราล (Trans-isocitral)
– ไลโมเนน (Limonene)
– ยูจีนอล (Eugenol)
– ลิท้องนาลูล (Linalool)
– เจอรานิออล (Geraniol)
– ติดอยู่ริโอฟิกลุ่มคำน ออกไซด์ (Caryophyllene oxide)
– เจอรานิล อะสิเตท (Geranyl acetate)
– 6-เมทิล 5-เฮพเทน-2-วัน (6-Methyl 5-hepten-2-one)
– 4-โนนาโนน (4-Nonanone)
– เมทิลเฮพหนโนน (Methyl heptennone)
– สิโทรเนลลอล (Citronellol)
– ไมร์ซีน (Myrcene)
– การบูร (Camphor)
รวบรวมจาก กาญจนา ขยัน (2552)(2), กมลวรรณ ตระการชัยวงศ์ (2551) อ้างถึงในเอกสารหลายฉบับ(4)
สรรพคุณตะไคร้– ช่วยบรรเทา และก็รักษาอาการไข้หวัด
– แ้ก้ไอ และก็ช่วยขับเสลด
– ทุเลาลักษณะของโรคหืดหอบ
– รักษาลักษณะของการปวดท้อง
– ช่วยขับเยี่ยว แก้ปัสสาวะยาก
– ช่วยขับเหงื่อ
– ช่วยในการขับลม
– แก้อหิวาต์
– บำรุงธาตุ เจริญอาหาร
– ช่วยลดความดัน โลหิตสูง
– ลดจำนวนคอเลสเตอรอลในเส้นเลือด
– แก้รอบเดือนมาเปลี่ยนไปจากปกติ
– ใช้เป็นยาปรับแต่งปวดท้อง และก็ท้องเสีย
– ช่วยขับเยี่ยว
– บรรเทาอาการไอ แล้วก็ขับเสลด
– ออกฤทธิ์ต้านทานเชื้อรา
– ช่วยกำจัดเซลลูไลท์
– ช่วยในการถ่าย
– บรรเทาอาการท้องเสีย
– ลดอาการจุกเสียด แน่นท้อง จากฤทธิ์ลดการบีบตัวของลำไส้
– ช่วยขับน้ำดี
– ช่วยขับลม
– ระังับอาการปวด
– ต่อต้านอาการอักเสบ รวมทั้งลดการตำหนิดเชื้อ
– กระตุ้นระบบไหลเวียนเลือด
– ลดอาการเศร้าใจ
– ต้านทานอนุมูลอิสระ
รวบรวมจาก ทอง ขยัน (2552)(2), ดวงใจชนชั้น น่าอัศจรรย์ชัยวงศ์ (2551)(4)
ฤทธิ์ทางยาของสารสกัดจากตะไคร้น้ำมันหอมระเหยของตะไคร้ออกฤทธิ์ลดอาการแน่นจุกเสียดด้วยการลดการบีบตัวของไส้ โดยมีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ อย่างเช่น Cineole และก็ Linalool
- ฤทธิ์ทำลายเชื้อแบคทีเรียมูลเหตุอาการของอาการท้องเสีย
สารเคมีในน้ำมันหอมระเหยของตะไคร้สามารถออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียที่สำคัญของอาการท้องเดินเป็นE. coli โดยมีสารออกฤทธิ์ ยกตัวอย่างเช่น Citral, Citronellol, Geraneol แล้วก็ Cineole
น้ำมันหอมระเหยของตะไคร้สามารถออกฤทธิ์กระตุ้นการขับน้ำดีของตับอ่อน โดยมีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ ตัวอย่างเช่น Borneol, Fenchone และ Cineole
สาร Menthol, Camphor และก็ Linalool สามารถออกฤทธิ์กระตุ้นการขับลมภายในร่างกายได้
พิษของน้ำมันตะไคร้จำนวนน้ำมัน
ตะไคร้ที่ทำให้หนูขาวตายที่กึ่งหนึ่งของปริมาณหนูขาวทั้งสิ้น ด้วยการให้ทางปาก ที่ความเข้มข้น 5,000 มก./กิโลกรัม รวมทั้งการให้น้ำมันหอมระเหยทางกระเพาของกินแก่กระต่ายที่ทำให้กระต่ายตายที่กึ่งหนึ่ง พบว่า มีปริมาณความเข้มข้นเดียวกันกับการให้แก่หนูขาว
พิษฉับพลันของน้ำมันหอมระเหยจากตะไคร้ที่ความเข้มข้น 1,500 ppm ในช่วงเวลา 60 วัน กลับทำให้พบว่า หนูขาวที่ได้รับน้ำมันหอมระเหยของตะไคร้มีการเติบโตเร็วกว่ากลุ่มที่ไม้ได้รับ และค่าทางเคมีของเลือดไม่มีความเคลื่อนไหวอะไร
