ชะเอมเทศชื่อสมุนไพร ชะเอมเทศชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น กันเฉ่า (จีนกลาง) , กำเช่า (จีนแต้จิ๋ว)ชื่อวิทยาศาสตร์ Glycyrrhiza glabra L. และ Glycyrrhiza uralensis Fisch.ex DC.ชื่อสามัญ Licorice Root , Sweet Root , Russian licorice, Spanish licorice, Chinese licoriceวงศ์ LEGUMINOSAE - PAPILIONOIDEAEถิ่นกำเนิดชะเอมเทศ (G.glabra) เป็นพืชเขตแดนในประเทศแถบกึ่งกลางรวมทั้งตะวันตกเฉียงใต้ของทวีปเอเชีย ดังเช่น จีน . ปากีสถาน , อีหว่าน , อัฟกานิสถาน รวมทั้งกรุ๊ปประเทศแถบเมดิเตอร์เรเนียน โดยมีการปลูกรอบๆอ่าวเอดิเตอร์เรเนียน ในทวีปแอฟริการวมทั้งทางตอนใต้ทวีปยุโรปและในประเทศสาธารณรัฐอินเดีย ก็มีการปลูกด้วยเหมือนกัน ส่วนประเทศที่ส่งออกชะเอมเทศรายใหญ่ของโลก เป็น ประเทศสหพันธรัฐ รัสเซีย สาธารณรัฐอิสลามประเทศอิหร่านสาธารณรัฐตุรกี แล้วก็ประเทศจีน ส่วนชะเอมเทศ (G. uralansis) เป็นพืชท้องถิ่นในแถบตอนเหนือสาธารณรัฐพสกนิกร จีนมองโกเลีย รวมทั้งไซบีเรีย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศในพบบ่อยในมณฑลเฮยหลงเจียง จี้หลิน เหลียวหนิง เหอเป่ย ซานตง ซานซี มองดูกิเลียใน ส่านซี กันสู้ ชิงไห่ สิงเจียง ซึ่งก็นับเป็นชะเอมเทศที่ใช้กันอย่างล้นหลามเหมือนกัน
ลักษณะทั่วไป
ชะเอมเทศเป็นพืชแก่ยาวนานหลายปี โดยถูกจัดเป็นไม้พุ่มสูงราวๆ 1 เมตร มีรากขนาดใหญ่จำนวนหลายชิ้นลำต้นมีขนสั้นๆปลายมีต่อมเหนียว
ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ออกสลับกัน มีใบย่อย 9-17 ใบ ก้านใบย่อยสั้นมากแผ่นใบรูปกลมรีหรือรูปไข่แกมขอบขนาน กว้าง 1.5-3 ซม. ยาว 2-5.5 เซนติเมตรปลายใบแหลม ฐานใบกลมมน มีขนสั้นๆทั้งสองด้าน
ดอกออกเป็นช่อตามซอกใบ ยาว 5-12 ซม. มีดอกย่อยจำนวนมากชิดกันหนาแน่น ดอกย่อยรูปดอกถั่ว สีม่วงอ่อนถึงขาว
ผลเป็นฝักกลมงอคล้ายเคียว มีขนปกคลุม ภายในมีเมล็ด 2-8 เม็ด รูปกลมแบนหรือรูปไต สีดำเป็นเงา
ราก มีลักษณะเป็นท่อนกลมยาวมีลักษณะไม่เหมือนกันตามสายพันธุ์ ดังเช่นว่า Spanish liquorice (G. glabra var. typical Regal & Herd), Russian liquorice (G. glabra var. glandullifera (Wald et Kit) Regal & Herd) รวมทั้ง Chinese licorice (G.uralensis Fisch.) โดยแต่ละสายพันธุ์มีลักษณะดังนี้
Spanish liquorice ลักษณะรากเป็นรูปทรงกระบอก ขนาดต่างๆกัน เปลือกนอกของเปลือกมีสีน้ำตาลถึงน้ำตาลดำ มีรอยย่นตามทางยาว บางครั้งอาจจะเจอหน่อต้นที่เหง้าและก็รากแขนงที่ราก รากที่ปอกเปลือกแล้วจะมีสีเหลืองมีเส้นใย เนื้อรากมีสีเหลืองเห็นชั้นเนื้อเยื่อแคมเบียมเป็นวง
Russian liquorice ลักษณะรากเป็นทรงกระบอก ความยาว 15 – 40 เซนติเมตรเส้นผ่านศูนย์กลาง 1 – 5 เซนติเมตร รากขนาดใหญ่ อาจจะเป็นไปได้ว่าจะมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 10 เซนติเมตร ผิวนอกของเปลือกมีสีม่วงน้ำตาล รากที่ปอกแล้วจะมีสีเหลือง มีเส้นใยเนื้อรากมีสีเหลืองเห็นชั้นเนื้อเยื่อแคมเบียมเป็นวง
Glycyrrhiza uralansis Fisch. ลักษณะรากเป็นรูปทรงกระบอก ความยาว 20-100 เซนติเมตร เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.6-3.5 ซม.อาจจะมีส่วน cork หรือ ไม่มีก็ได้ เปลือกนอกของเปลือกมีสีน้ำตาลแดง ถึงน้ำตาลเทา มีรอยย่นตามทางยาว บางครั้งก็อาจจะพบรากกิ่งก้านสาขาที่ราก รากที่ปอกแล้วจะมีสีเหลืองประกอบด้วยเส้นใย เนื้อรากมีสีเหลือง เห็นชั้นเยื่อแคมเบียมเป็นวง
การขยายพันธุ์ชะเอมเทศสามารถเพาะพันธุ์ได้ด้วย การใช้เมล็ด โดยมีวิธีการเหมือนกับการขยายพันธุ์โดยใช้เม็ดของพืชชนิดอื่นๆส่วนสิ่งแวดล้อมที่สมควรในการปลูกชะเอมเทศนั้น โดยปกติแล้ว ชะเอมเทศเป็นพืชที่ชอบเข้ารับแสงสว่าง ทนร้อนรวมทั้งทนความแล้ง ชอบดินที่แห้งมีสีน้ำตาล มีธาตุแคลเซียมและก็เป็นดินเค็มอ่อนๆชั้นดินครึ้มและลึก สามารถระบายน้ำได้ดิบได้ดี เติบโตเจริญรอบๆริมฝั่งที่มีลักษณะดินผสมทราย ไม่สามารถที่จะเติบโตได้รอบๆริมหาดที่มีดินเค็มมาก หรือเป็นดินด่าง โดยชะเอมเทศจะแก่การเก็บเกี่ยวโดยประมาณ 3 ปี
องค์ประกอบทางเคมี
สาระสำคัญที่พบในชะเอมเทศ ได้แก่ สารกลุ่ม triterpene saponins : 4 – 24% ดังเช่นว่าglycyrrhizin (หรือ glycyrrhizic acid หรือ glycyrrhizinc acid) ในจำนวน 5 – 9% แล้วก็ 24 – hydroxyglyrrhizin สารพวกนี้จะมีความหวานมากยิ่งกว่าน้ำตาล 50 และ 100 เท่าเป็นลำดับ และก็สารที่อยู่ในรูป aglycone (glabranin A
รวมทั้ง B, glycyrrhetol , glabrolide , isoglabroline)
glycyrrhizinc acid liquiritigenin
herniarin stilbenes
glabrene
สารกรุ๊ป flavonoids: flavones, isoflavonoids, chalcones, liquiritigenin, liquirtin, isoliquiritigenin, isoliquiritin , formononetin , glabrone , neoliquiritin, neoisoliquirtin,
licuroside, hispaglabridin A และ B , licochalcone B, isobavachin, sigmoidin B1
สารกลุ่ม coumarins : herniarin, umbelliferone
สารกรุ๊ป stibenes: gancaonin R
สารกรุ๊ปอื่นๆ: gums แล้วก็ wax
นอกเหนือจากนี้G.glabrn L. ยังประกอบด้วยสารกรุ๊ป flavonoids และก็isoflavonoids อื่นๆอย่างเช่น sapinaretin, vitexin, pinocembrin, prunetin, glabranin, glabrene, glabridin, glabrol , kanzonol T , kanzonol W-Z , และสารกลุ่มcoumarins อื่นๆเช่น kanzonol U, kanzonol V
ส่วน G.uralansis ประกอบด้วยสารกรุ๊ป flavonoids และisoflavonoids อื่นๆดังเช่นว่า licobichalcone , licocbalcone , licochalcone A , echinatin , licoflavone A , licoricone , isoliciflavonol , ononin , สารกลุ่ม coumarins อื่นๆเช่น glycyrol, isoglycyrol , glycycoumarin , licopyranocoumarin, สารกรุ๊ป triterpene saponins อื่นๆได้แก่uralsaponin A,B, uralenolide, licorice saponin A3, licorice saponin C2, licorice saponin D3, licorice saponin E2, สารกรุ๊ป pterocarpenes (glycyrrhizol A,B) สารกลุ่มอื่นๆเป็นต้นว่า 3-(p-hydroxyphenyl) propionic acid, (3R) – vestitol, 4-hydroxy-guaiacol apioglucoside
ผลดี /สรรพคุณในขณะนี้มีการใช้ประโยชน์ของ
ชะเอมเทศ คือ รากชะเอมเทศมีสารสำคัญคือสาร Glycyrrhizin (Glycyrrhizic acid หรือ Glycyrrhizinic acid) รวมทั้งสาร 24-hydroxyglyrrhizin ขึ้นรถกลุ่มนี้เป็นสารที่ให้ความหวานมากยิ่งกว่าน้ำตาลทรายราว50-100 เท่า ก็เลยถูกนำมาใช้เพื่อแต่งรสชาติอาหาร ใช้แต่งรสหวานในขนมแล้วก็ลูกอม ใช้แต่งกลิ่นรสยาให้หวานรวมทั้งช่วยกลบรสขมของยาต่างๆรวมทั้งชะเอมเทศยังสามารถนำมาใช้เป็นไวต์เทนนิงจากธรรมชาติ ขึ้นรถสกัดที่ได้จากรากนั้นมีลักษณะเด่นสำหรับเพื่อการช่วยลดความเข้มของเม็ดสี ลดฝ้ากระบนบริเวณใบหน้า ช่วยปรับผิวหน้าสว่างกระจ่างขาวใสขึ้นอย่างเป็นธรรมชาติ และก็ช่วยลดรวมทั้งต่อต้านการอักเสบของผิว ก็เลยสามารถประยุกต์ใช้ทดแทนสารเคมีที่ช่วยปรับให้ผิวหน้ากระจ่างใสได้ และก็ยังไม่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อผิวหน้าและไม่นำมาซึ่งการก่อให้เกิดเป็นสิวตันอีกด้วย
นอกจากนี้ชะเอมเทศมีสรรพคุณช่วยสร้างความชื้นให้กับลำคอและก็กล่องเสียง เนื่องจากว่าชะเอมเทศนั้นจะช่วยกระตุ้นการสร้างสารหล่อลื่นในรอบๆคอเหนือกล่องเสียงได้
ส่วนคุณประโยชน์ทางยาของชะเอมเทศระบุว่า สรรพคุณยาไทย ใช้ขับเลือดเน่า บำรุงหัวใจใช้ชุ่มชื่นกระชุ่มกระชวย แก้กำเดา แก้ไอ ทำให้เปียกแฉะคอ เป็นยาระบายอ่อนๆชะเอมเทศใช้แต่งรสยาให้รับประทานง่ายโดยใช้เป็นตัวยาผสานให้ตัวยาอื่นๆในตำรับสามารถเข้ากันได้ และก็ช่วยทำให้ตัวยาหลักออกฤทธิ์เร็วขึ้นและช่วยลดพิษ หรืออาการข้างเคียงที่อาจเกิดจากยาได้ นอกจากนี้ยังช่วยให้รสยาดีขึ้น และใช้เป็นยาอายุวัฒนะ โดยตามคุณประโยชน์ยาไทยยังสามารถแยกคุณประโยชน์จากส่วนต่างๆของชะเอมเทศได้ เป็น เปลือกของราก จะมีเป็นสีแดง แล้วก็มีรสหวานใช้เป็นยาบำรุงกำลัง ทำให้คลื่นเหียน คลื่นไส้ ใบทำให้เสลดแห้ง และเป็นยารักษาดีพิการ ดอกใช้รักษาอาการคัน รวมทั้งรักษาพิษโรคฝีดาษ ผลจะมีรสหวาน ใช้เป็นยาบำรุงกำลัง และก็อาการคอแห้ง ทำให้เปียกชื้น รากจะมีรสเปียกแฉะ ใช้เป็นยาบำรุงปอด ขับเลือดที่เน่าในท้อง รักษาพิษยาหรือพืชพิษต่างๆรักษาอาการเบื่ออาหาร อ่อนแรงจากการ ทนทุกข์ทำงานหนัก เจ็บท้อง ไอไม่สบาย สงบประสาท บำรุงปอด ใช้รากสดรักษาลักษณะของการเจ็บคอ เป็นแผลเรื้อรัง ระบบการย่อยอาหารไม่ดี หรือของกินเป็นพิษ และก็รักษากำเดาให้ปกติ รากแห้งของพืชชนิดนี้ใช้ทำยาระบายอ่อนๆหรือใช้แต่งรส
ส่วนในประเทศประเทศจีนชะเอมเทศจัดเป็นสมุนไพรที่มีความจำเป็นรองจากโสม รวมทั้งเป็นสมุนไพรที่ใช้เยอะที่สุดในประเทศ จะมองเห็นได้จากตำรับยาแผนโบราณจีนกว่ากึ่งหนึ่งมีชะเอมเป็นส่วนประกอบ สรรพคุณยาจีน โดยในคุณประโยชน์ของจีนระบุว่า ชะเอมเทศมีรสหวาน ฤทธิ์ปานกลาง มีคุณประโยชน์เป็นยาแก้โรคกระเพาะ ช่วยสำหรับในการย่อยของกินแก้ไอ ทำให้เปียกแฉะคอ แก้อาการใจสั่น และโรคลมชัก
ยิ่งกว่านั้นมีการทำการค้นคว้าพบว่า ส่วนของรากชะเอมเทศมีสารสำคัญที่ชื่อ Glabridin มีแถลงการณ์ว่ามีฤทธิ์ยั้งการทำงานของเอนไซม์ tyrosinase ซึ่งเกี่ยวข้องกับขั้นตอนสร้างเม็ดสีของผิว ทำให้ผิวชัดเจนใน ลดลางเลือนริ้วรอย รวมทั้งจุดด่างดำได้
แบบ / ขนาดวิธีใช้ นำชะเอมเทศไปคั่วให้เหลืองกรอบ มีกลิ่นหอมยวนใจนำไปชงน้ำ จะช่วยแก้อาการชักช่วยสงบประสาท ทำให้นอนหลับได้ดิบได้ดี หากมีลักษณะอาการร้อนในอยากกินน้ำ ชะเอมเทศนำไปต้มกับน้ำจับเลี้ยงแล้วก็ใช้ดื่มจะช่วยเสริมสรรพคุณสำหรับการระบายความร้อนรวมทั้งพิษร้อนในร่างกายออกได้ รักษาอาการเส้นเลือดขอดรวมทั้งอาการปอดอักเสบ โดยใช้ชะเอมเทศ 50 กรัม ต้มน้ำแบ่งรับประทานก่อนรับประทานอาหารวันละ 3 ครั้ง รักษาอาการตัวเหลือง โดยใช้สารสกัดชะเอมเทศทีละ 15-20 มิลลิลิตร วันละ 3 ครั้ง พบว่าอาการตัวเหลืองจะหายเป็นปกติโดยใช้เวลาประมาณ 13 วัน ใช้ภายนอกรักษาอาการอักเสบบริเวณผิวหนัง ผิวเป็นผื่นแดงรวมทั้งคัน หรือเป็นเกล็ด ใช้น้ำต้มชะเอมเทศล้างก็ช่วยลดอาการดังกล่าวนั้นได้
การศึกษาเล่าเรียนทางเภสัชวิทยา ฤทธิ์ลดระดับความดันโลหิต สารสกัดแอลกอฮอล์มีฤทธิ์ลดความดันโลหิต ซึ่งสาระสำคัญเป็น glycycoumarin, glycyrin, glycyrin, dehydroglyasperin C แล้วก็ D แล้วก็เมื่อนำตำรับยาซึ่งประกอบด้วยสารสกัดราก
ชะเอมเทศกับสารสกัดหนอนตายต้องการ รวมทั้งน้ำมันกานพลู ฉีดเข้าท้องหนูขาวที่รั้งนำให้มีการไอด้วยแอมโมเนีย พบว่ามีผลระงับการไอได้ และก็ยังมีฤทธิ์ยั้งเชื้อ Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumonia และก็ b-Streptococcus group B เมื่อทดลองตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 1ก./กิโลกรัม ทดสอบในหนูตะเภาซึ่งได้รับควันของบุหรี่ที่รั้งนำให้กำเนิดอาการไอด้วย capsaicin พบว่าสามารถยับยั้งการไอได้
ฤทธิ์รักษาแผลในกระเพาะ การให้สารสกัดน้ำ สารสกัดแอลกอฮอล์ อีกทั้งทางปากฉีดเข้าท้อง หรือเข้าลำไส้เล็ก พบว่าสามารถลดการหลั่งของกรดในกระเพาะหนู รวมทั้งมีฤทธิ์ยั้งการเกิดแผลในกระเพาะอาหารที่เกิดขึ้นมาจากการเหนี่ยวนำด้วยกรด ยาแอสไพริน รวมทั้งยา ibuprofen สาร glycyrrhizin รวมทั้งสารที่ตัดส่วนน้ำตาลออก (aglycone) แล้วก็สารสกัดชะเอมที่สกัดเอาสารกลุ่ม glycyrrhizin ออกแล้ว มีฤทธิ์ต้านทานการอักเสบโดยกระตุ้นการหลั่งสารมูก สร้างสาร glycyrrhizin ที่พลังกระเพาะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ และมีฤทธิ์ต่อต้านรูปแบบการทำงานของเอนไซม์ pepsin ที่ปฏิบัติภารกิจสำหรับการย่อยโปรตีน ก็เลยทำให้เยื่อบุกระเพาะของกินมีอายุยืนยาว สารกรุ๊ป flavonoids (liquirtigenin และisoliquiritigenin) มีฤทธิ์ต้านการบีบตัวของกล้ามเรียบในสัตว์ทดสอบ สาร isoliquirtitigenin มีความเฉพาะต่อ H histamine receptor โดยเป็น H recepior antagonist นอกเหนือจากนั้นยังมีฤทธิ์ลดการหลั่งของกรด แล้วก็คุ้มครองปกป้องการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร
ฤทธิ์ลดการอักเสบ รากชะเอมเทศไม่เจาะจงขนาดกิน สามารถลดการอักเสบในคน และหนูที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบด้วยcarrageenan หรือ a-chymotrypsin ส่วนสารสกัดบิวทานอล อีเทอร์ และก็น้ำต้มจากรากขนาด 20 กรัม/กก. และไม่เจาะจงขนาด ทดสอบโดยให้ทางสายยางเข้าสู่กระเพาะของกินหนูขาวซึ่งถูกรั้งนำให้เกิดการอักเสบด้วยฟอร์มาลีน และก็ทดสอบด้วยแนวทาง albumin stabilizing พบว่าสามารถลดการอักเสบได้
เมื่อนำยาชงจากตำรับที่มี
ชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ไม่กำหนดขนาดรับประทาน พบว่าสามารถลดการอักเสบในคน สารสกัดตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ไม่กำหนดขนาด ทดสอบในหนูขาวซึ่งถูกรั้งนำให้มีการอักเสบด้วยฮีสตามีน พบว่าสามารถต้านการอักเสบ นอกนั้นสารสกัดน้ำร้อนแล้วก็เอทานอล 95 % ขนาด 18 มิลลิกรัม/กิโลกรัม, 180 และก็ 500 มก./กก., 100 และ 200 มิลลิกรัม/กิโลกรัม, 1.1 ก./กก. , 350 มก./กิโลกรัม และไม่ระบุขนาดโดยป้อนทางปาก ให้ทางสายยางลงไปยังกระเพราะอาหาร รวมทั้งฉีดเข้าท้อง ทดสอบในหนูขาว หนูถีบจักร รวมทั้งหนูเผือกซึ่งถูกรั้งนำให้มีการอักเสบด้วย carrageenan, dextran, paw immersion ในน้ำร้อน , ก้อนสำลี รวมทั้ง adjuvant, พบว่าสามารถลดการอักเสบได้ เมื่อให้ยาชงกับสารสกัดน้ำร้อนจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ ขนาด 100 มิลลิกรัม/กก .ทางสายยางเข้ากระเพาะของหนูขาวหรือหนูถีบจักร ซึ่งถูกเหนี่ยวนำให้มีการอักเสบด้วย carrageenan, dextran, paw immersion ในน้ำร้อน , adjuvant ก้อนสำลี และ mustard พบว่าไม่สามารถลดการอักเสบได้
ฤทธิ์ต้านทานเชื้อแบคทีเรีย สารสกัดเอทานอล 95% จากเหง้าแห้งรวมทั้งราก ความเข้มข้น 25 มิลลิกรัม/หลุม ทดลองในจานเพาะเชื้อPseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Streptococcus epidermidis, Streptococcus pyogenes พบว่าสามารถต้านเชื้อแบคทีเรียได้ แต่ว่าก็พบว่าบางการทดสอบ เมื่อทดสอบกับเชื้อ S. aureus, S. pyogenes สามารถต่อต้านเชื้อได้เพียงนิดหน่อย สารสกัดน้ำจากราก ความเข้มข้น 10 มิลลิลิตร/จานเพาะเชื้อ สารสกัดเอทานอล 95% จากราก ไม่ระบุขนาด สารสกัดน้ำ เฮกเซน แล้วก็เอทานอลจากราก ความเข้มข้น 200 มก./มิลลิลิตร สารสกัดเมทานอลจากรากไม่กำหนดขนาด ทดสอบในการจานเพาะเชื้อ S. aureus , P. aeruginosa พบว่าไม่สามารถต้านทานเชื้อแบคทีเรียได้
นอกนั้นยังมีการเรียนทางคลินิกในชะเอมเทศอีกเป็นต้นว่ากรณีคนป่วยโรคกระเพาะอาหาร การรับประทานรากชะเอมเทศจะทำให้แผลหายเร็วขึ้น 75% สาระสำคัญเป็นสารglycyrrhetic acid (enoxolone) ซึ่งมีฤทธิ์ยั้งเอนไซม์ 15-hydroxyprostaglandin dehydrogenase และก็ –prostaglandin reductase ทำให้มีการสร้างสาร prostaglandins E รวมทั้ง F ที่กระเพาะอาหาร ซึ่งจะช่วยการสมานแผลกระเพาะอาหารเจริญ
ส่วนในกรณีคนป่วยโรคกระเพาะอาหารแล้วก็ไส้ เมื่อรับประทานชะเอมเทศที่มีการสกัดเอาสาร glycyrrhizin ออกไปแล้วในจำนวน 380 มก. วันละ 3 ครั้ง พบว่าได้ผลการรักษาเสมอกันกับการให้ยาลดกรดรวมทั้งยา cimetidine
การเรียนทางพิษวิทยา
การทดสอบความเป็นพิษในมนุษย์ เมื่อนำสารสกัดน้ำจากรากชะเอมเทศ ไปใช้เป็นยาระบายในคน เจอ 5 ราย กำเนิดเป็นพิษ โดยมีลักษณะความดันโลหิตสูง โดยระดับโพแทสเซียมไอออนเพิ่มพลาสมาเรนิน และระดับ aldosterone ลดน้อยลง นอกนั้นผู้ที่กินสารสกัดน้ำจากรากไม่เจาะจงขนาด พบว่ามีลักษณะความดันเลือดสูง กระดูกจมูก ขากรรไกร นิ้วมือนิ้วเท้าโตกว่าธรรมดา (acromegaly) และมีลักษณะบวมน้ำร่วมด้วย ยิ่งกว่านั้นยังพบรายงานอาการความดันเลือดสูงเมื่อรับประทานรากชะเอมเทศ อาทิเช่น หญิงกินรากชะเอมเทศไม่กำหนดขนาด หญิงอายุ 40 ปี รับประทานรากชะเอมเทศขนาด 100 กรัม/วัน คนป่วยหญิงเรื่องราวเป็นโรคไม่อยากกินอาหารชายอายุ 36 ปี กิน ขนาด 25 ก./วัน นาน 1 เดือน แล้วก็เด็กชายอายุ 15 ปี กินลูกอมที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบอยู่ 0.5 ก. นอกจากนี้ยังมีรายงานความเป็นพิษของตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ โดยก่อให้เกิดภาวะความดันโลหิตสูง เป็นต้นว่าหญิงรับประทานตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ ขนาด 0.25 กิโลกรัม/วัน แล้วก็ยังมีแถลงการณ์ว่าหญิงรับประทานชาชงชะเอมเทศ ขนาด 3 ลิตร/วัน มีลักษณะอาการความดันโลหิตสูง
การทดสอบความเป็นพิษในสัตว์ทดสอบสารสกัดเอทานอล-น้ำ (1:1) จากราก ฉีดเข้าท้องหนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งเดียว (LD50)พอๆกับ 681 มิลลิกรัม/กิโลกรัม รวมทั้งสารสกัดน้ำซึ่งมี glycyrrhizin อยู่ 48-58 % ฉีดเข้าช่องท้องหนูขาว หนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่ง (LD50) พอๆกับ 1.5 กรัม/กิโลกรัม เมื่อป้อนทางปากหนูขาว หนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดสอบตายครึ่งหนึ่ง (LD50) พอๆกับ 16 กรัม/กก. เมื่อฉีดเข้าใต้ผิวหนังหนูขาว หนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายกึ่งหนึ่ง (LD50) เท่ากับ 4.2 ก./กก.อีกการทดสอบพบว่าสารสกัดเอทานอล 30% จากรากไม่ระบุขนาดป้อนให้ทางปากหนูถีบจักรพบว่า ค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายกึ่งหนึ่ง (LD50) เท่ากับ 32 มล./กก.สารสกัดจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ เมื่อฉีดเข้าท้องหนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดสอบตายสูงที่สุด (MLD) พอๆกับ 23.6 ก/กก นอกนั้นการทดสอบตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ทดลองในหนูถีบจักรเพศผู้เพศเมีย พบว่าค่า LD50 มากยิ่งกว่า 5 ก./กิโลกรัม รวมทั้งสารสกัดเอทานอลจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ ทดลองในหนูถีบจักรพบว่าค่า LD50 พอๆกับ 1.8 ก./กิโลกรัม
พิษต่อตัวอ่อน สารสกัดเอทานอล 40% จากราก ขนาด 1.6 มิลลิลิตร/กิโลกรัมทดสอบในกระต่ายรวมทั้งหนูขาวที่ตั้งท้อง ไม่เจอความเป็นพิษต่อตัวอ่อน นอกนั้นการเล่าเรียนความเป็นพิษ พบว่าเมื่อให้สารสกัดดังที่ได้กล่าวมาแล้วตรงเวลา 13 อาทิตย์ ไม่พบความเป็นพิษต่อทุกระบบ ยังพบว่าสารสกัดเอทานอล95% จากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 250 มก./กิโลกรัม ให้ทางสายยางเข้าไปยังกระเพาะของกินหนูขาวที่ท้อง เจอความเป็นพิษต่อตัวอ่อนแต่ผลที่ได้ไม่แน่นอน (equivocal) และสารสกัดไม่ระบุส่วน ขนาด 200 มิลลิกรัม/กิโลกรัมทดสอบในหนูขาวและหนูถีบจักร ไม่เจอความเป็นพิษต่อระบบต่างๆของร่างกาย นอกจากนี้ยาชงจากรากชะเอมเทศ ไม่เจาะจงขนาด ให้ทางสายยางลงสู่กระเพาะอาหารสุนัขและหนูขาว ไม่พบความเป็นพิษ
พิษต่อเซลล์ สารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ความเข้มข้น 250 มคกรัม/มล. และก็ 500 มคกรัม/มล.ทดลองสำหรับเพื่อการเพาะเลี้ยง CA-mamary-microalveolar พบว่าความเข้มข้นขนาด 250 มคกรัม มีความเป็นพิษต่อเซลล์อย่างอ่อน ส่วนความเข้มข้น 500 มคก. ไม่เจอความเป็นพิษต่อเซลล์ นอกเหนือจากนั้นยังพบว่าสารสกัดน้ำร้อนจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ความเข้มข้น 500 มคลิตร/มล.ทดสอบสำหรับการเพาะเลี้ยง cells-HE-1 ความเข้มข้น 250 มคล./มล. ทดสอบในการเพาะเลี้ยง CA-JTC-26 พบว่าที่ความเข้มข้น 500 มคลิตร ปราศจากความเป็นพิษต่อเซลล์ ส่วนความเข้มข้น 250 มคลิตร พบว่ามีพิษต่อเซลล์ อีกการทดลองหนึ่งพบว่าสารสกัดเอทานอล-น้ำ (1:1) จากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 25 มคก./มล. ทดสอบสำหรับการเพาะเลี้ยง CA-9KB ไม่เจอความเป็นพิษต่อเซลล์ สารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ ขนาด 2 มก./มล. ทดสอบในการเพาะเลี้ยง Hela cells ไม่เจอความเป็นพิษต่อเซลล์ สารสกัดน้ำ สารสกัดเมทานอลจากรากชะเอมเทศ ความเข้มข้น 100 มคก/มล. ทดลองสำหรับในการเพาะเลี้ยง Vero cells ไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์ยิ่งกว่านั้นสารสกัดน้ำจากรากชะเอมเทศ ความเข้มข้น 10% ความเข้มข้น 400 มคล./มิลลิลิตรทดสอบสำหรับการเพาะเลี้ยง Hela cells และ cell-MT2 เป็นลำดับ ไม่เจอความเป็นพิษต่อเซลล์ สารสกัดเมทานอลจากราก ทดลองสำหรับในการเพาะเลี้ยง Ishikava cells และก็ S-30 cells พบว่าค่า IC50 เท่ากับ มากยิ่งกว่า 20 มคกรัม/มล. แต่ว่าไม่เจอความเป็นพิษต่อเซลล์
ฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ สารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ไม่ระบุความเข้มข้น ทดลองสำหรับเพื่อการเพาะเลี้ยง Salmonella typhimurium TA100, TA98 ไม่เจอฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์
ข้อแนะนำ/ข้อควรปฏิบัติตาม
1. ห้ามใช้ในคนเจ็บที่มีความดันโลหิตสูง โรคตับแข็ง ภาวการณ์โปตัสเซียมต่ำ โรคไตเรื้อรัง โรคตับอักเสบ แล้วก็หญิงตั้งครรภ์
2. ห้ามใช้
ชะเอมเทศร่วมกับยาคอร์ติโคสเตียรอยด์
3. เลี่ยงการใช้ชะเอมเทศร่วมกับยาขับปัสสาวะSpironolactone หรือ Amiloride เพราะว่าจะก่อให้ประสิทธิผลของการดูแลรักษาโรคความดันเลือดลดลง
4. คนที่จะต้องเข้ารับการผ่าตัด ควรงดบริโภคชะเอมเทศอย่างน้อย 2 อาทิตย์ก่อนเข้ารับการผ่าตัด ด้วยเหตุว่าชะเอมเทศบางทีอาจรบกวนการควบคุมความดันเลือดในระหว่างแล้วก็หลังการผ่าตัด
5. ชะเอมเทศในขนาดที่มากยิ่งกว่า 50ก./วัน เกินกว่า 6 อาทิตย์ จะก่อให้เกิดการสะสมน้ำภายในร่างกาย มีการบวมที่มือรวมทั้งเท้า สารโซเดียมถูกขับได้ลดลง ตอนที่สารโพแทสเซียมถูกขับเยอะขึ้น ทำให้ภาวะความดันโลหิตสูงขึ้น
เอกสารอ้างอิง- นพมาศ สุนทรเจริญนนท์. ชะเอมเทศ.บทความวิชาการ สมุนไพรในตำรับยาหอม.จุลสารข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.ปีที่28.ฉบับที่2.มกราคม 2554 หน้า 7-12
- ชยันต์ พิเชียรสุนทร และ วิเชียร จีรวงศ์. คู่มือเภสัชกรรมแผนไทยเล่ม 1 น้ำกระสายยา. พิมพ์ครั้งที่ กทม. อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง. 2556. หน้า 34 – 35
- ชะเอมเทศ.สมุนไพรที่มีการใช้ในผู้ติดเชื้อและผู้ป่วยเอดส์.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.
- สุจิตรา ทองประดิษฐ์ ยุวดี วงษ์กระจ่าง วิสุดา สุวิทยาวัฒน์ จรุงจันทร์ กิจผาติ. การศึกษาความเป็นพิษของยาหอม. วารสารสมุนไพร2542;6(1):1-10.https://www.disthai.com/
- ชะเอมเทศกับความดันโลหิตสูง.บทความเผยแพร่ความรู้สู่ประชาชน.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์มหิดล.
- ชะเอมเทศ.กระดานถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรความรู้สู่ประชาชน.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.Patcharin B, Pusit S, Malee L. Preparation and evaluation of cough pills from natural products. Special project, Faculty of Pharmacy, Mahidol University, 1984:30pp.
- Naovi SAH, Khan MSY, Vohora SB. Anti-bacterial, anti-fungal and anthelmintic investigations on Indian medicinal plants. Fitoterapia 1991;62(3):221-8
