เตยชื่อสมุนไพร เตยชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น ใบเตย , เตยหอม , ต้นเตย , เตยหอมใหญ่ , เตยหอมเล็ก (ภาคกลาง) , หวานข้าวใหม่ (ภาคเหนือ) , ปาแนะวอวิง , ปาแง๊ะออริง (นราธิวาส,มาเลเซีย) ,พังลั้ง (จีน)ชื่อวิทยาศาสตร์ Pandanus amaryllifolius Roxb.ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Pandanus ordorus Ridl.ชื่อสามัญ Pandanus Palm , Fragrant Pandan , Pandom wangi.วงศ์ Pandanaceaeถิ่นกำเนิด เตย เป็นพืชที่คนประเทศไทยรู้จักกันเป็นอย่างดีมาตั้งแต่อดีตกาลแล้ว ด้วยเหตุว่าได้นำมาใช้ประโยชน์ต่างๆเยอะมาก โดยเฉพาะส่วนของใบที่พวกเราเรียกว่า ใบเตย ก็เลยทำให้เรียกพืชชนิดนี้ชินปากกันมาจนกระทั่งปัจจุบันนี้ว่า “ใบเตย” สำหรับบ้านเกิดของเตยนั้น เป็นพืชที่มีบ้านเกิดในเอเซียอาคเนย์ อาทิเช่น ไทย เมียนมาร์ลาว มาเลเซีย แล้วก็ประเทศอินเดีย รวมทั้งทวีปอื่นยกตัวอย่างเช่นแอฟริกา แล้วก็ออสเตรเลีย ชอบขึ้นตามพื้นที่เปียก ริมสายธารหรือบริเวณที่เปียกแฉะที่มีน้ำขังบางส่วน ในประเทศไทยสามารถเจอได้ทั่วทุกภาคของประเทศ
ลักษณะทั่วไป
เตยจัด เป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยว มีลำต้นทรงกลม และเป็นข้อสั้นๆถี่กัน โผล่ขึ้นมาจากดินเพียงนิดหน่อย โคนลำต้นแตกรากกิ้งก้านออกเป็นรากค้ำจุนหรือเรียกว่า รากอากาศ ลำต้นสามารถแตกหน่อเป็นต้นใหม่ได้ ทำให้มองเป็นกอหรือเป็นพุ่มไม้ใหญ่ๆศูนย์รวมความสูงของใบแล้วสามารถสูงได้มากกว่า 1 เมตร
ใบเตย แตกออกเป็นใบเดี่ยวด้านข้างรอบลำต้นแล้วก็เรียงสลับวนเป็นเกลียวขึ้นตามความสูงของลำต้น จนถึงขอด ใบมีลักษณะเรียวยาวเป็นรูปดาบ ปลายใบแหลม สีเขียวสด ใบยกเฉแนบไปกับลำต้น แผ่นใบวาว กว้างโดยประมาณ 2-3 เซนติเมตร ยาวราวๆ 30-50 เซนติเมตร แผ่นใบและก็ขอบของใบเรียบ แผ่นใบข้างล่างมีสีจางกว่าข้างบน มีเส้นกึ่งกลางใบลึกเป็นแอ่งตื้นๆตรงกลาง ใบนี้ส่งกลิ่นหอมตลอดเวลา เพราะมีน้ำมันหอมระเหย รวมทั้งสาร ACPY
การขยายพันธุ์เตย สารมารถแพร่พันธุ์ได้เองโดยการแตกหน่อ แต่ในตอนนี้ก็สามารถปลูกด้วยการแยกเหง้าหรือย้ายหน่อปลูกได้เช่นเดียวกัน ทั้งนี้ เตยสามารถขึ้นได้ดิบได้ดีในที่เปียกแฉะ แล้วก็ทนต่อภาวะดินเปียกชื้นก้าวหน้า แต่ควรที่จะทำการเลือกพื้นที่ปลูกไม่ให้น้ำท่วมขังง่าย โดยมีวิธีการดังต่อไปนี้
การเตรียมแปลง แปลงปลูกเตย ควรจะไถแปลง และตากดินก่อน 5-10 วัน พร้อมกำจัดวัชพืชออกให้หมด ก่อนหว่านด้วยปุ๋ยคอกอัตรา 2 ตัน/ไร่ และก็ปุ๋ยยูเรีย อัตรา 10 กิโล/ไร่ พร้อมไถกลบ
การปลูกเตย ควรปลูกลงในตอนฤดูฝน เนื่องจากดินจะชื้นดี ทำให้ต้นเตยติด รวมทั้งตั้งตัวได้ง่าย ด้วยการขุดหลุมปลูกเป็นแนว ระยะหลุม รวมทั้งระยะแถวที่ 50 ซม. หรือที่ 30 x 50 ซม. ก่อนนำต้นพันธุ์เตยลงปลูก
ภายหลังปลูกเตยเสร็จ ควรให้น้ำโดยทันทีแต่ถ้าหากดินชื้นมากมายก็ไม่มีความจำเป็นต้องให้ และให้น้ำบ่อยๆทุกๆ7-10 วัน ขึ้นอยู่กับความชื้นดิน แล้วก็ฝนที่ตก
องค์ประกอบทางเคมี
จากการศึกษาทางเคมีของใบเตยพบว่ามีสาระสำคัญหลายแบบเมื่อนำใบเตยหอมากลั่นด้วยละอองน้ำจะได้สารหอมที่มี แพนดานาไมน์ (Pandanamine) ไลนาลิลอะซีเตท ( linalyl acetate) เบนซิลอะซีเตท (benzyl acetate) ไลนาโลออน (linalool)รวมทั้งพบรานิออล (geraniol) มีสารที่ทำให้มีกลิ่นหอมเป็น คูมาริน (coumarin) แล้วก็เอทิลวานิลลลิน (ethyl vanillin)สารคลอโรฟิลล์(chlorophyll) ทำให้มีสีเขียว เบต้าแคโรทีน (Beta-Carotene) และก็สารในกลุ่มแอนโทไซยานิน (anthocyanin) ซึ่งเป็นสารที่ออกฤทธิ์ที่สำคัญ
linalyl acetate benzyl acetate
โครงสร้างของสารไลนาลิลอะซีเตท โครงสร้างของเบนซิลอะซีเดท
linalool Geraniol
องค์ประกอบของไลนาโลออล ส่วนประกอบเจอรานิออล
Pandanamine Chlorophyll
โครงสร้างของแพนดานาไมน์ ส่วนประกอบของคลอโรฟิลล์
Anthocyanin Ethylvanillin
โครงสร้างของแอนโทไซยานิน องค์ประกอบของเอทิลวานิลลิน
ยิ่งไปกว่านี้ในส่วนของค่าทางโภชนาการของเตย ค่าทางโภชนาการของใบเตยสดใน 100 กรัม
องค์ประกอบ ใบเตยสด
พลังงาน (กิโลแคลอรี่) 35
ความชุ่มชื้น (กรัม) 85.3
คาร์โบไฮเดรต (กรัม) 4.6
โปรตีน (กรัม) 1.9
ไขมัน (กรัม) 0.8
สายสัมพันธ์(กรัม) 5.2
แคลเซียม (มก.) 124
ธาตุฟอสฟอรัส (มิลลิกรัม) 27
เหล็ก(มก.) 0.1
วิตามิน บี 2 (มิลลิกรัม) 0.2
ไนอะซิน (มิลลิกรัม) 1.2
วิตามิน ซี (มก.) 8
เบตา-แคโรทีน (ไมโครกรัม) 2.987
ผลดี/คุณประโยชน์ใบ
เตย มักถูกเอามาผสมในของกิน เพื่อให้อาหารมีกลิ่นหอมน่าอร่อย และก็ยังช่วยแต่งสีเขียวให้กับขนมไทยโบราณหลายๆชนิด เช่น ขนมเปียกปูน ขนมชั้น รวมทั้งยังมีการเอามาทำเป็นเครื่องดื่มอีกด้วย
นอกจากนั้นยังคงใช้ใบเตยเอามาห่อทำขนมหวาน ดังเช่นว่า ขนมตะโก้ใบเอามามัดรวมกัน ใช้สำหรับวางในห้องอาบน้ำห้องรับแขกเพื่ออากาศมีกลิ่นหอมช่วยสำหรับเพื่อการขจัดกลิ่นหรือใช้ใบเตยสดนำมายัดหมอน ช่วยให้มีกลิ่นหอมยวนใจ นำมาใช้เป็นสารแต่งกลิ่นบุหรี่ เอามาสับเป็นชิ้นเล็กๆนำไปผึ่งแดดให้แห้ง ก่อนใช้ชงเป็นชาดื่ม น้ำมันหอมระเหยจากเตยนำไปเป็นส่วนประกอบของน้ำยาปรับอากาศ ใช้เป็นส่วนประกอบของเครื่องแต่งหน้า ครีมทาผิว แชมพู สบู่ หรือ ครีมนวด เป็นต้น
ส่วนคุณประโยชน์ทางยาของเตยนั้น ตำราเรียนยาไทย ได้อธิบายคุณประโยชน์ทางยาของใบเตยไว้ว่าเตยมีคุณประโยชน์หลายประการ ได้แก่ บำรุงหัวใจ ลดน้ำตาลในเลือด ลดความดันเลือด ใช้รักษาโรคฝึกฝน เลือดออกตามไรฟัน หวัด ตับอักเสบ ดับพิษไข้ แก้โรคฝึกหัด แก้ท้องอืด แก้หิวน้ำ แก้ร้อนในขับปัสสาวะ รากเตย ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ รักษาเบาหวานเพราะว่ามีฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือดยิ่งไปกว่านั้นยังใช้รักษาโรคตับ ไตอักเสบ และรักษาโรคหืด แก้โรคหนองใน แก้พิษเลือดแก้ตานซางในเด็ก ช่วยละลายก้อนนิ่วในไต
แบบ/ขนาดวิธีใช้ • ใช้เป็นยาบำรุงหัวใจ ใช้ใบสดผสมในอาหาร แล้วรับประทาน หรือนำใบสดมาคั้นน้ำกิน ครั้งละ 2-4 ช้อนแกง
• ช่วยดับกระหาย นำใบเตยสดมาล้างให้สะอาด เอามาตำหรือปั่นให้รอบคอบ แล้วเพิ่มเติมน้ำบางส่วน คั้นมัวแต่น้ำดื่ม
• รักษาโรคฝึกฝนหรือโรคผิวหนัง โดยนำใบเตยมาตำแล้วมาพอกบนผิว
• ใช้รักษาโรคโรคเบาหวาน ใช้ราก 1 กำมือนำไปต้มเป็นน้ำดื่ม ทุกยามเช้า-เย็น
• ใช้เป็นยาขับฉี่ โดยการนำต้น
เตยหอม 1 ต้น หรือราก ครึ่งกำมือไปต้มกับน้ำกินหรือใช้ใบมาหั่นตากแดดให้แห้งแล้วชงดื่มแบบชาก็ได้
• ใช้บำรุงผิวหน้า โดยการใช้ใบเตยล้างให้สะอาด หั่นเป็นชิ้นเล็กๆเอามาปั่นรวมกับน้ำสะอาดจนกระทั่งละเอียด จะได้ครีมข้นเหนียวแล้วนำมาพอกหน้าทิ้งเอาไว้โดยประมาณ 20 นาที
การศึกษาเล่าเรียนทางเภสัชวิทยา
ใบเตย มีฤทธิ์ลดระดับความดันโลหิตและลดอัตราการเต้นของหัวใจ เพิ่มความแรงในการหดตัวและก็ลดอัตราการยุบตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ ลดน้ำตาลในเลือด ลดไข้ต่อต้านอนุมูลอิสระและมีฤทธิ์ยับยั้งแบคทีเรียStaphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis แม้กระนั้นยังเป็นการทดสอบในสัตว์ทดลองและในหลอดทดลองเพียงแค่นั้น
การเล่าเรียนทางพิษวิทยา
จากการสืบค้นข้อมูลตอนนี้ ยังไม่มีรายงานความเป็นพิษหรืออาการไม่พึงปรารถนาจากการรับประทานใบเตย
ข้อแนะนำ/เนื้อความระวัง - ถึงเตยจะเป็นพืชจากธรรมชาติ แม้กระนั้นก็ควรจะบริโภคในปริมาณที่เหมาะสมและไม่บริโภคเป็นเวลานานจนกระทั่งเกินไป
2. ผู้ที่มีโรคประจำตัวหรือสตรีตั้งครรภ์รวมทั้งสตรีให้นมลูกควรจะหารือแพทย์รวมทั้งผู้ชำนาญก่อนบริโภคหรือใช้ผลิตภัณฑ์ใดๆจากเตย เนื่องจากว่าสารเคมีในเตยอาจมีผลเสียต่อสุขภาพได้
3. ในกรรมวิธีวางแผนใช้ใบเตยด้วยตนเองควรล้างชำระล้างใบเตยอย่างยอดเยี่ยมอย่าให้มีสิ่งแปลกปลอมผสมไป เนื่องจากว่าบางทีอาจได้รับอันตรายต่อสุขภาพได้
เอกสารอ้างอิง- อัจฉรา นิยมเดชา.ผลของการเสริมใบเตยหอม(Pandanus amarylifolius Roxb.) ในอาหารต่อสมรรถภาพการผลิตของนกกระทาญี่ปุ่นและคุณภาพไข่.รายงานการวิจัย มหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์ ประจำปีงบประมาณ 2555.38หน้า
- ดวงจันทร์เกรียงสุวรรณ. พืชผักผลไม้ไทยมีคุณค่าเป็นทั้งอาหารและยาเตยหอมและแตงกวา. งานศูนย์บริการวิชาการและฝึกอบรมฝ่ายวิจัยและบริการวิชาการ คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์วิทยาเขตหาดใหญ่
- ใบเตย.กระดานถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.https://www.disthai.com/
- วันดี กฤษณพันธ์.2538.สมุนไพรสารพัดประโยชน์.ภาควิชาเภสัชวินิจฉัย คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.กรุงเทพฯ
- สรรพคุณของน้ำเห็ดหลินจือต้มผสมกับอ้อยดำและใบเตย.กระดานถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.
- เตย/ใบเตย สรรพคุณและการปลูกเตย.พืชเกษตรดอทคอมเว็บเพื่อพืชเกษตรเพื่อพืชไทยLinda S.M Ooi, Samuel S.M Sun and Vincent E.C Ooi . 2004. Purification and characterization of a new antiviral protein from the leaves of Pandanus amaryllifolius (Pandanaceae). Department of Biology. The Chinese University of Hong Kong, Shatin, N.T., Hong Kong, China.
