ปลาดุกปลาดุกเป็นสัตว์เลือดเย็น มีกระดูกสันสันหลังปลาที่คนประเทศไทยเรียก ปลาดุก หรือ walking catfish นั้น บางทีอาจเป็นปลาน้ำปลาน้ำจืดขั้นต่ำ ๒ จำพวกในวงศ์ Clariidae เป็น
๑. ปลาดุกด้านมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Clarias batrachus (Linnaeus)มีชื่อสามัญว่า walking catfishบางตัวที่มีสีขาวตลอด ราษฎรเรียก ดุกเผือก หรือหากมีสีค่อนข้างจะแดง ก็เรียก ดุกแดง แม้กระนั้นถ้าเกิดมีจุดขาวรอบๆทั่วลำตัว ก็เรียก ดุกเอ็น
ปลาดุกด้านมีรูปร่างยาวเรียว ยาว ๑๖-๔๐ เซนติเมตร (ในธรรมชาติบางทีอาจยาวได้ถึง ๖๑ เซนติเมตร) บริเวณข้างๆของลำตัวมีสีเทาคละเคล้าดำหรือสีน้ำตาลคละเคล้าดำ บริเวณท้องมีสีค่อนข้างจะขาว ไม่มีเกล็ด ความยาวของลำตัวราว ๖-๗.๕ เท่าของความลึกของลำตัว รวมทั้งราว ๓.๕ เท่าของความยาวท่อนหัว หัวค่อนข้างจะแหลมแม้มองทางด้านข้าง กระดูกหัวมีลักษณะขรุขระ กระดูกกำดันยื่นเป็นมุมค่อนข้างแหลม ส่วนฐานของครีบสันหลังยาวเกือบจะตลอดส่วนหลัง ครีบหลังมีก้านครีบอ่อน ๖๕-๗๗ ก้าน ไร้ก้านครีบแข็ง ครีบก้นมีก้านครีบอ่อน ๔๑-๕๘ ก้าน ครีบท้องกลม ครีบอกกลม มีก้านครีบแข็งข้างละ ๑ ก้าน ปลายแหลม เป็นหยักทั้ง ๒ ข้าง ครีบหางแบน ปลายมน ไม่ต่อกับครีบหลังแล้วก็ครีบก้น ตามีขนาดเล็กอยู่ด้านบนของหัว มีหนวด ๔ คู่ หนวดที่ขากรรไกรข้างล่างยาวถึงส่วนปลายก้านครีบแข็งของครีบอก หนวดขากรรไกรบนยาวถึงก้านครีบข้างหลังก้านที่ ๗-๘ หนวดที่บริเวณจมูกยาวเป็น ๑ ใน ๓ ของก้านครีบแข็งของครีบอก และหนวดคางยาวถึงส่วนปลายของครีบอก ข้างในท่อนหัวเหนือช่องเหงือกทั้งยัง ๒ ข้าง มีอวัยวะพิเศษที่ช่วยสำหรับในการหายใจ ฟันบนเพดานปากรวมทั้งฟันบนขากรรไกรบนเป็นฟันซี่เล็กๆกระดูกซี่กรองเหงือกมี ๑๖-๑๙ อัน
ปลาดุกด้านมีนิสัยดุ คล่องแคล่ว ไม่ชอบอยู่นิ่ง ลนลาน ถูกใจดำว่ายดำผุดแล้วก็ชอบมุดไปตามพื้นโคลนตม ถูกใจว่ายทวนน้ำออกไปจากแหล่งอาศัยในขณะฝนตกและก็น้ำไหลล้นลงสู่แหล่งน้ำที่ใหม่ มีความอดทนต่อสภาพแวดล้อมที่เรวร้ายได้
๒. ปลาดุกอุยมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Clarias microcephalus Guntherมีชื่อสามัญว่า broadhead walking catfishปลาดุกอุยเป็นปลาที่ไม่มีเกล็ด ลำตัวยาวเรียว ยาว ๑๕-๓๕ เซนติเมตร สีค่อนข้างเหลือง มีจุดประตามข้างๆลำตัวราว ๙-๑๐ แถบ แม้กระนั้นเมื่อโตจะเลือนหายไป ฝาผนังท้องมีสีขาวถึงเหลืองเฉพาะรอบๆอกถึงครีบท้อง ส่วนหัวออกจะทื่อ ปลายกระดูกท้ายทอยป้านและโค้งมนมากมาย ท่อนหัวจะลื่น มีรอยบุบกึ่งกลางนิดหน่อย มีหนวด ๔ คู่ โคลนหนวดเล็ก ปากไม่ป้าน ออกจะมนครีบอกมีครีบแข็งข้างละ ๑ ก้าง มีลักษณะแหลมคม ยื่นยาวหรือเท่ากับครีบอ่อน ครีบข้างหลังมีก้านครีบอ่อน ๖๘-๗๒ ก้าน ปลายครีบสีเทาผสมดำแล้วก็ยาวตลอดถึงคอดหาง ครีบก้นมีก้านครีบอ่อน ๔๗-๕๒ ก้าน ครีบหางกลม ไม่ใหญ่มากนัก สีเทาคละเคล้าดำ ครีบหางไม่ติดกับฐานครีบข้างหลังและก็ครีบก้น จำนวนกระดูกซี่กรองเหงือกราว ๓๒ ซี่งเมื่อดูผิวเผินอีกทั้ง
ปลาดุกด้านและก็
ปลาดุกอุยมีลำตัวสั้นป้อมกว่า ลำตัวสีดำผสมเหลือง มีจุดเล็กๆสีขาวเรียงเป็นแถวตามขวางลำตัวหลายแถว หรืออาจมองมองเห็นเป็นจุดประสีขาวตามลำตัว ปลายกระดูกกำดันโค้งมน ปลาดุกเป็นปลาที่พบได้ตามคู ลำคลอง หนอง บ่อน้ำทั่วๆไป จัดเป็นปลาที่มีคุณค่าด้านเศรษฐกิจของไทยประเภทหนึ่ง
ประโยชน์ทางยาหมอแผนไทยรู้จักใช้
ปลาดุกผสมเป็นเครื่องยาในตำรับยาหลายขนาน โดยยิ่งไปกว่านั้นใน พระตำราไกษย ให้ยาที่เข้า “
ปลาดุกปิ้ง” อยู่ ๒ ขนาน ทั้งยัง ๒ ขนานเป็นยาแกง รับประทานเป็นยาถ่ายอย่างแรง สำหรับแก้กษัย ดังต่อไปนี้ ยาแก้ไกษยปลาดุก เอาเปลือกราชพฤกษ์ ๑ กลีบตาเสือ ๑ รากตองแตง ๑ พิงไฉนนุ่น ๑ พริกไทย ๑ ขิงแห้ง ๑ กระเทียม ๑ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ ข่า ๑ กระชาย ๑ กะทือ ๑ ไพล ๑ หอม ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ กะปิ ๑ ปลาดุกปิ้ง ๑ ตัว ปลาแดกปลาส้อย ๕ ตัว ยา ๒๐ สิ่งนืทำเป็นแกง แล้วเอาใบมะกาที่เพสลาดนั้นมาหั่นใส่ลงเป็นผัก รับประทานให้ได้ถ้วยแกงหนึ่ง ลงกระทั่งสิ้นโทษร้าย หายวิเศษนัก และยางแกงเป็นยารุ ท่านให้เอาเปลือกทองหลางใบมนที่ ๒ เปลือกมะรุม ๑ ลูกคัดเลือกเค้า ๑ เครื่องยาดังนี้เอาสิ่งละ ๗ ตัว
ปลาดุกย่าง ๑ ตัว เอาใบสลอดที่รับประทานลงที่อ่อนๆนั้น ๗ ใบ หั่นเป็นผักใส่ลง ทำเป็นยาเหอะ ลงเสลดเขียวเหลืองออกมา หายแล
Tags : ปลาดุก
