ควายควายบ้าน หรือ water buffaloที่เรียกแบบนี้เพราะว่าควายไม่มีต่อมเหงือกสำหรับระบายความร้อนจากร่างกาย จึงถูกใจอยู่กับน้ำมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Bubalus bubalis (Linnaeus)จัดอยู่ในสกุล Bovidae ปรับปรุงมาจากควายป่าชีววิทยาของควายป่าควายป่า หรือ wild water buffalo มีลักษณะเด่น เป็น เขายาว (มีความยาวเฉลี่ยราว ๑๕๐ เซนติเมตร) เมื่อตัดตามขวางจะเห็นเขาเป็นสามเหลี่ยม มีรูปร่างทั่วไปเหมือนควายบ้าน แม้กระนั้นขนาดทุกส่วนใหญ่กว่ามากมาย หากยืนเทียบกับควายบ้านจะดูราวกับว่าบิดากับลูก ความสูงที่ไหล่ของเพศผู้ราว ๑.๘๐ เมตร น้ำหนัก ๘๐๐-๑๒๐๐ โล โคนเขาหนา วงเขากว้าง ปลายเขาแหลม ตอนล่างของเท้าอีกทั้งสี่มีสีขาว คล้ายใส่ถุงเท้าขาว ใต้คอมีลายขาวเป็นรูปลิ่มสามเหลี่ยมสันกว้าง ควายป่าเป็นสัตว์ที่ถูกใจอยู่เป็นฝูงใหญ่ๆควายในฝูงส่วนใหญ่เป็นตัวภรรยาและก็ตัวผู้ที่ยังมีอายุน้อย เมื่อตัวผู้แก่มากยิ่งขึ้น มักปลีกตัวออกจากฝูงไปอยู่และก็ทำมาหากินสันโดษเป็นควายโทน ในฝูงหนึ่งมีหัวหน้าฝูงสำหรับผสมพันธ์เพียงตัวเดียว ควายป่าถูกใจหาเลี้ยงชีพตามป่าแล้วก็ท้องทุ่งไม่ไกลจากแหล่งน้ำ เมื่อกินอิ่มแล้วก็ถูกใจนอนปลักโคนหรือนอนแช่น้ำในลำห้วย โคลนตมช่วยให้คุ้มครองปกป้อง
ควายไม่ให้ยุ่งเหลือบกัดเท่าไรนัก ควายป่ามีรกรากตั้งแต่ภาคกึ่งกลางของประเทศอินเดีย จนกระทั่งรัฐอัสสัม ประเทศพม่า และก็ ประเทศในแหลมอินโดจีนทั้งหมดทั้งปวง รวมถึง ไทย ลาว เวียดนาม และกัมพูชา แล้วก็เมืองไทยเคยมีควายป่าชุมตามลำธารที่ราบต่ำธรรมดา (ละเว้นภาคใต้) ตอนนี้มีคงเหลือเฉพาะที่เขตรักษาจำพวกสัตว์ป่า ห้วยขาแข้ง จังหวัดอุทัยธานีเพียงแค่แห่งเดียว มนุษย์จับควายป่ามาเลี้ยงเพื่อใช้งานแต่โบราณ ขนาดตัวของมันก็เลยเล็กลงเพราะไม่กินอาหารรวมทั้งบริหารร่างกายเหมือนควายป่า
ควายที่มีสีผิวอ่อนหรือสีออกชมพูๆเรียก ควายเผือก (pink buffalo)
คุณประโยชน์ทางยาแพทย์แผนไทยรู้จักใช้นมควาย เขาควายเผือก และก็กระดูกควายเผือก เป็นเครื่องยา ดังต่อไปนี้๑.น้ำนมควาย ได้จากเต้านมของ
ควายบ้านเพศเมียที่อยู่ในวัยเจริญพันธุ์ ตำรายาคุณประโยชน์โบราณว่า น้ำนมกระบือมีรสหวาน ร้อน มีคุณประโยชน์แก้พรรณดึกดื่น ทำให้เจริญอาหาร โบราณใช้น้ำนมควาย เป็นอีกทั้งยากระสายยาแล้วก็เครื่องยา ยาขนานที่ ๖๖ ใน ตำราพระยาพระนารายณ์ เข้า “นมควาย” (นมควาย) เป็นเครื่องยาอย่างหนึ่ง ร่วมกับ “นมแกะ” รวมทั้งเครื่องยาอันอื่นอีกหลายประเภท
๒.เขาควาย ตำรายาคุณประโยชน์โบราณว่า เขา
ควายมีรสเย็น ควาย แก้สรรพพิษ แก้ร้อนใน ถอนพิษ แก้พิษไข้ ฯลฯ พระตำราปฐมจินดาร์ให้ยาขนานหนึ่ง เข้า “เขากระบือเผือก” (เขาควายเผือก) เป็นเครื่องยาด้วย ดังต่อไปนี้ อันว่าลักษณะกุมารธิดาคนไหนกันแน่ เกิดขึ้นมาในวันจันทร์ วันพุธ คลอดเวลาเช้าเวลาเที่ยงก็ดี เมื่อมารดาออกมาจากเรือนไฟแล้วโดยประมาณ ๓ เดือน ก็เลยตั้งกำเนิดทรางน้ำทรางสะกอเจ้าเรือน เมื่อจะบังเกิดนั้น เป็นตั้งแต่คอถึงเพดานลุปากจำพวกหนึ่ง จำพวกหนึ่งรับประทานนอกไส้ขึ้นมาจนถึงลิ้น จึงทำให้ลงแดง ให้กระหายน้ำ ให้เชื่อม ถ้าเกิดหมอวางยาชอบกุมารผู้นั้น ก็เลยจะได้ชีวิตคืน ถ้าหากจะแก้ท่านให้เอา เขา
ควาย ๑ เขาเบ็ญกานี ๑ สีเสียดทั้งยัง ๒ ดอกบุนนาค ๑ เกสรบัวหลวง บอแร็ก ๑ กระเทียม ๑ รวมยา ๘ สิ่งนี้เอาเท่าเทียมกัน ทำเป็นจุณบดทำแท่ง ละลายน้ำจันทร์กิน แก้ลงท้องเพื่อทรางน้ำ พระตำราไกษยให้ “ยาประจำธาตุไกษยปลวก” ขนานหนึ่ง เข้า “เขาควาย” เป็นเครื่องยาด้วย ดังต่อไปนี้ ยาประจำธาตุไกษยปลวก เอาเขาควายเผา ๑ ผลสบ้าเผา ๑ ปูนแห้งข้างเตาเผา ๑ สิ่งละ ๑ ส่วน พริกไทย ๓ ส่วน ตำเป็นผงบดทำแท่งไว้ละลายน้ำปูนใสรับประทาน แก้ไกษยปลวก และก้าวหน้าธาตุให้สม่ำเสมอยอดเยี่ยมนัก ยาจีนใช้เขาควายแก้อาการสลบ รวมทั้งในโรคติดเชื้อแบบทันควันที่ทำให้เป็นไข้สูง และอาการเลือดไหลเนื่องด้วยความร้อนด้านใน
๓.กระดูกควาย ยาไทยนิยมใช้ “กระดูก
ควายเผือก” เป็นเครื่องยาอย่างหนึ่ง ได้แก่ ยาแก้โรคเรื้อนรับประทานกระดูก ใน พระคู่มือร์ชวดาร ดังต่อไปนี้ ยาต้มแก้โรคเรื้อนรับประทานกระดูกให้ขัดในข้อ เอากระดูกช้าง ๑ กระดูกแพะ ๑ กระดูกกระบือเผือก ๑ กระดูกสุนักข์ดำ ๑ เถาวัวคลาน ๑ ป่าช้าหมอง ๑ ต้นหญ้าหนวดแมว ๑ ยาเข้าเย็นเหนือ ๑ ยาเข้าเย็นใต้ ๑ ยาดังนี้เอาเท่าเทียม ดองสุราก็ได้ ต้มก็ได้รับประทานแก้พยาธิแลโรคเรื้อน
Tags : ควาย
